ماهنامه فرهنگ سلامت
پیاپی 24 (شهریور و مهر 1392)

سرطان پستان شایع ترین سرطان زنان است و تعداد مبتلایان به این سرطان در دنیا و ایران رو به افزایش است. از این رو تشخیص زودرس آن از مهمترین اولویت های بهداشتی است. خود آزمائی یا معاینه سینه توسط خود فرد یکی از روش های تشخیص زودرس سرطان سینه است و چون نیازی به صرف وقت و هزینه ندارد، به راحتی در منزل قابل انجام است. زنان بالای 20 سال باید ماهیانه 7 تا 10 روز پس از شروع دوره قاعدگی (یعنی زمانی که تورم و دردناکی سینه تمام شده است) خود را معاینه کنند. زنان یائسه نیز باید هر ماه خود را معاینه کنند (اینکه چه روزی باشد اهمیتی ندارد بهتر است روزی باشد که به خاطر سپردن آن برای فرد راحت تر باشد مثلا روز اول هر ماه و..) خودآزمایی سینه 2 مرحله دارد: نگاه کردن که علائم ظاهری را مشخص می کند و لمس کردن که توده ها را تشخیص می دهد. مرحله اول: ابتدا در جلوی یک آینه پهن بایستید و به سینه های خود در 4 حالت: دست ها بالای سر، دست ها به کمر زده، دست ها در کنار بدن آویزان و خم شده به سمت جلو.

آنژین صدری یک سندرم بالینی است که با درد قفسه سینه با فشار به قسمت قدامی قفسه سینه مشخص می شود. خون رسانی ناکافی در برابر افزایش نیاز میوکارد به اکسیژن در هنگام فعالیتهای فیزیکی با بروز استرس عامل این وضعیت است. آنژین صدری در نتیجه بیماری آترواسکلروزیس قلب ایجاد می شود و همیشه با انسداد یکی از سرخرگ های کرونر به سبب ایسکمی و در نهایت آنژین صدری می شود. وقتی شریان کرونر دچار انسداد می شود، اختلال در فعالیت طبیعی میوکارد باعث ایسکمی شده که بعد از چند دقیقه از آغاز ایسکمی، قدرت پمپاژ قلب کاهش یافته و اکسیژن رسانی به سلول های قلب دچار اختلال می شود. تجمع پلاک های آترواسکلروز باعث آزاد شدن پروستا گلندین و اسپاسم عروق و در نهایت باعث ایجاد درد آنژینی می شود. بعضی عوامل خطرساز در پیدایش آنژین شامل فعالیت فیزیکی شدید، تماس با سرما، دیابت، استر، هایپرتانسیون، افزایش کلسترول خون، چاقی، جنسیت (در مردان شانس بروز بیش تر است) و مصرف دخانیات می شود. در افراد سالمند اغلب دردهای آنژینی به صورت تنگی نفس و درد در هر دو بازو بروز می کند ولی در برخی اوقات بدون علامت بوده که به آن (silent CAD) گویند.

بر اساس چند بررسی صورت گرفته شیوع کلی سندرم متابولیک در جمعیت ایرانی حدود 33 درصد بوده و در زنان به طور معنی داری بیشتر از مردان است (40 درصد). بررسی ها نشان می دهد که شیوع سندرم متابولیک در ایران(33 درصد) به مراتب بیش از آمریکا و اروپا(25 درصد) و بسیاری از کشورهای دیگرآسیایی است. طوری که شیوع آن در سنین بالای 50 سال به 41 درصد می رسد و شیوع آن در بین شهرنشین ها بیشتر از روستاییان است. سندرم متابولیک طبق تعریف شامل حضور 3 الی 5 عامل خطر زیر است: چاقی شکمی: دور کمر مساوی یا بیش از 102 سانتیمتر در مردان و 88 سانتیمتر برای زنان، فشار خون مساوی یا بیش از 85/130 میلی متر جیوه، قند خون ناشتا مساوی یا بیش از 100 (میلی گرم در دسی لیتر، میزان تری گلیسیرید برابر یا بیش از 150 (میلی گرم در دسی لیتر)، کلسترول خوب خون یا HDL کمتر از 40 در آقایان و کمتر از 50 در خانم ها (میلی گرم در دسی لیتر). از عمده ترین دلایل بروز این عوارض، چاقی شکمی و نهایتا مقاومت به انسولین است. چاقی شکمی مادر سندرم متابولیک است و خود به تنهایی می تواند به تدریج مولد سایر فاکتورها باشد.

به نظر می رسد آب و هوا عامل مهمی است که در زندگی همه موجودات ساکن زمین تاثیرگذار است. همچنین پدیده هایی را که در سطح زمین به وقوع می پیوندند را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. بر این اساس می توان گفت آب و هوا نه تنها می تواند نقش موثری در روند انجام پدیده های طبیعی داشته باشد، بلکه می تواند سبب ایجاد اختلالاتی در آنها شود. بررسی های انجام شده توسط محققان در سطح جوامع مختلف نشان داده است که افزایش مدت زمان و شدت تابش نور آفتاب نقش بسیار مهمی در افزایش رضایتمندی افراد نسبت به محیط اطرافشان دارد. این در حالی است که اغلب افراد در روزهای ابری و بارانی احساس افسردگی و ناراحتی می کنند. بر این اساس محققان در تلاش هستند تا به علت اصلی شیوع افسردگی و بیماری هایی مانند آسم و سردرد شدید در میان افراد در روزهای سرد سال پی ببرند تا با استفاده از نتایج به دست آمده بتوانند تاثیر آب و هوا بر انسان ها را در ابعاد وسیع تری مورد بررسی قرار دهند. بنابراین می توان گفت وضعیت آب و هوا می تواند نقش بسیار مهمی در سلامت جسمی و روانی افراد داشته باشد.

استئوپروز بیماری استخوانی است که علاوه بر مراقبت های بهداشتی پرهزینه، با درد و رنج، شکستگی، معلولیت و حتی مرگ همراه است. در واقع تعادل موجود بین جذب و جایگزینی استخوان به هم می خورد؛ بنابراین سرعت جذب استخوان از تشکیل استخوان بیشتر می شود. در نتیجه توده کلی استخوان کاهش می یابد. استخوان های بیمار به تدریج متخلخل و شکننده شده و در اثر فشارهایی که روی استخوان های طبیعی اثری ندارند، به راحتی دچار شکستگی می شوند. زمانی می توان با پرتونگاری معمولی استئوپروز را تشخیص داد که 25 تا 40 درصد توده استخوانی فرد از دست رفته باشد. زمانی که دانسیته استخوانی به میزان 5/2 انحراف معیار پایین تر از مقدار متوسط برای یک جوان سالم افت می کند. یکی از درمانها، درمان جایگزینی با هورمون های استروژن و پروژسترون است که در زنان پس از یائسگی طبیعی یا به دنبال جراحی زودهنگام برداشتن تخمدان ها استفاده می شود. جایگزینی استروژن باعث افزایش توده استخوانی می شود. اما از طرفی تجویز استروژن میزان بروز سرطان پستان و آندومتر را قدری افزایش می دهد. استفاده از کمترین دوز موثر استروژن، از خطر سرطان می کاهد. همچنین تجویز همزمان استروژن و پروژسترون احتمال سرطان آندومتر را کاهش می دهد. داروی دیگر که برای درمان استئوپروز به کار می رود، بی فسفونات ها مانند آلندرونات است. از کلسی تونین نیز برای درمان استئوپروز استفاده می شود. کلسی تونین با تاثیر مستقیم روی استئوکلاست ها از اتلاف استخوان ها جلوگیری می کند.