مجله مطالعات اجتماعی ایران
سال هفتم شماره 2 (پیاپی 22، تابستان 1392)

عزت نفس، که یکی از مولفه های شخصیت رشدیافته و پایدار است، در بسیاری از گفتمان ها ازجمله توسعه و سیاست اجتماعی اهمیت محوری دارد. مقاله حاضر با هدف بررسی چگونگی و میزان عزت نفس در میان جوانان و برخی عوامل تاثیرگذار بر آن، همچون اختلالات اجتماعی و حمایت اجتماعی، در نظر دارد به تبیین چرایی و چگونگی شکل گیری این مولفه مهم شخصیتی بپردازد. چارچوب نظری پژوهش بیان می کند وجود انواع اختلالات اجتماعی در جامعه، روابط عاطفی و حمایتی میان افراد را کاهش می دهد و ازاین طریق بر عزت نفس جوانان اثر می گذارد. به عبارت دیگر، انواع اختلالات اجتماعی بر روابط عاطفی بین افراد در حوزه های مختلف اجتماعی، اعم از خانوادگی، دوستی و خویشاوندی تاثیر می نهد و موجب عدم حمایت افراد از یکدیگر می شود. دریافت نکردن حمایت های اجتماعی در نظام شخصیت اختلال ایجاد می کند و از عزت نفس افراد می کاهد. این مقاله با استفاده از روش پیمایش فرضیه فوق را به آزمون می گذارد.
نتایج تحلیل های آماری نشان می دهد که متغیرهای نام برده، یعنی حمایت و اختلال اجتماعی، با عزت نفس جوانان رابطه معناداری دارد. بدین معنی که هرچه میزان حمایت دریافتی افراد بیشتر باشد، عزت نفس آن ها افزایش می یابد و با بالارفتن میزان اختلالات اجتماعی عزت نفس جوانان کمتر می شود. نتایج تحلیل رگرسیون نیز نشان می دهد 0.44 از واریانس عزت نفس را متغیرهای اختلال و حمایت اجتماعی تبیین و پیش بینی می کند. تحلیل آماری لیزرل نیز مدل تحقیق را تایید می کند و نشان می دهد این مدل از برازش نسبتا خوبی برخوردار است.

هدف اصلی مقاله حاضر بررسی تحول گفتمان مجمع روحانیون مبارز است که یکی از گفتمان های سیاسی موثر پس از انقلاب اسلامی به شمار می رود. برای تحقق این هدف، لازم بود ویژگی‍ های گفتمان مجمع روحانیون مبارز را مطالعه و نوع و میزان تحول این گفتمان را در دولت های جنگ، سازندگی و اصلاحات و دولت فعلی مشخص کنیم. برای این بررسی از نظریه گفتمان لاکلا و موفه، به عنوان چهارچوب مفهومی، و از روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف، به عنوان روش تحقیق، بهره گرفتیم. داده های این تحلیل از بیانیه های مجمع روحانیون مبارز از سال 1367 تا 1388 و از مصاحبه عمیق با برخی عاملان این گفتمان و تحلیل اسنادی به دست آمد. یافته های تحقیق حاکی است گفتمان مجمع روحانیون مبارز در فاصله سال های 1367 تا 1388 متحول شده است. مفصل بندی این گفتمان در مرحله پیش از رحلت امام و در دولت موسوی به این شرح بود: اسلام (برداشت ایدئولوژیک و انقلابی اسلام) دال برتر؛ و عدالت؛ اقتصاد دولتی؛ اقتدار کاریزماتیک؛ صدور یک جانبه انقلاب؛ قوت ایدئولوژی انقلابی و ارزش های انقلابی؛ حضور ارزش های خاص گرایانه؛ و تاکید بر روحانیت به عنوان مهم ترین قشر اثرگذار دال های شناور این گفتمان بودند. پس از رحلت امام و در دولت هاشمی مردم (برداشت دموکراتیک و مردم گرایانه اسلام) دال برتر؛ و عدالت؛ اقتصاد خصوصی؛ اقتدار عقلانی و دموکراسی نخبه گرایانه؛ صدور انقلاب و رابطه یک جانبه با جهان؛ ارزش های واقع گرایانه و عمل گرایانه؛ حضور ارزش های خاص گرایانه؛ و تاکید بر روحانیت به عنوان مهم ترین قشر اثرگذار دال های شناور این گفتمان بودند. در دولت های خاتمی و احمدی نژاد مردم (برداشت دموکراتیک و مردم گرایانه اسلام) دال برتر؛ و آزادی؛ اقتصاد خصوصی؛ اقتدار عقلانی و افول دموکراسی نخبه گرایانه؛ رابطه تعاملی با جهان؛ ارزش های واقع گرایانه و عمل گرایانه؛ حضور ارزش های عام گرایانه؛ و تاکید بر سایر اقشار جامعه درکنار روحانیت دال های شناور گفتمان مجمع روحانیون مبارز را تشکیل داده اند.

در این نوشتار اعتماد سیاسی استادان دانشگاه مورد تحلیل قرار گرفته است. پرسش این مقاله آن است که اعتماد سیاسی استادان دانشگاه چگونه قابل تبیین است؟. ساختار منطقی نظری متن حاضر به این صورت فرموله شده است که «کیفیت حکمرانی علت لازم برای اعتماد سیاسی است». روش گردآوری داده های این پژوهش پیمایش اجتماعی فازی و روش ارزیابی فرضیه شرط لازم تکنیک سازگاری و پوشش است. گزاره های مشاهده ای دلالت برآن دارند که کیفیت حمکرانی به مثابه شرط لازم برای اعتماد سیاسی رد می شود. براساس شواهد موجود کیفیت حمکرانی به مثابه شرط کافی پذیرفته می شود. بنابراین، یافته های تجربی به اصلاح دستگاه نظری فرموله شده به صورت «کیفیت حکمرانی علت کافی برای اعتماد سیاسی است» منجر شده است. ارزش شاخص سازگاری بین دو مجموعه کیفیت حکمرانی و اعتماد سیاسی برابر با 94/0 است.

آزار جنسی علیه زنان در محیط کار از جمله جرایمی است که امنیت زنان شاغل را به خطر می اندازد و پیامدهای زیان باری برای زنان به بار می آورد. زنان معمولا به دلیل ترس از دریافت برچسب های ناروا، ازدست دادن شغل، بی آبرویی و انزوا درمقابل این جرایم سکوت می کنند و در بهترین حالت سعی می کنند محیط کار خود را عوض کنند و در بدترین وجه ممکن است تسلیم خواسته های مجرمان گردند.
در مقاله حاضر که مبتنی بر تحقیقی کیفی است سعی کردیم با استفاده از مصاحبه های عمیق با زنان شاغل در شهر تهران، به سه عنصر ویژگی های مجرمان، قربانیان آزار جنسی و محیط های وقوع آزار جنسی و کمبود نظارت بر آن ها بپردازیم. در ادامه نیز نقش پلیس زن را در کشف جرایم خاموش علیه زنان و پیشگیری از آن ها بررسی کرده ایم.
یافته های این تحقیق براساس مصاحبه های عمیق با 82 زن شاغل 21 تا 37ساله در شهر تهران به دست آمده است.
نتایج حاصل از بررسی های کیفی نشان می دهد، قربانیان آزار جنسی عمدتا زنان جوان و تحت سلطه ای هستند که ازسوی روسا و مردان دارای قدرت و منزلت بالاتر مورد آزار جنسی واقع می شوند. آنان عمدتا در بخش های خصوصی فاقد نظارت و کنترل مورد آزار واقع شده اند. حضور پلیس زن و حمایت از زنان شاغل و اصلاح رویه های شکایات قانونی می تواند گام های مهمی برای کاهش آزار جنسی و ایجاد امنیت در محیط کار باشد.

وضعیت اخلاقی نظام اداری در ایران از ابعاد مختلف درخور بررسی است. چگونگی «تعریف موقعیت نخبگان نظام اداری» از نظر اخلاقی یکی از مهم ترین ابعاد این موضوع است. درک و تعریف اخلاقی موقعیت نخبگان نظام اداری در طول زمان شکل گرفته و تاثیرات پایداری در نظام بروکراسی و تعامل افراد با آن برجای می گذارد. این مقاله درصدد است تا ازطریق بررسی چگونگی تعریف جوانان از عملکرد اخلاقی نخبگان نظام اداری، به ارزیابی وضعیت اخلاقی نظام اداری در ایران بپردازد. پرسش اصلی این است که افراد جامعه ما عملکرد اخلاقی نخبگان نظام اداری را چگونه ارزیابی می کنند؟ آیا عقیده ای جمعی در این زمینه وجود دارد؟ و دست آخر اینکه آیا تعاریف غالب عموما اخلاقی است یا غیراخلاقی؟
چارچوب مفهومی مقاله با استفاده از نظریه های پدیدارشناسی، سرمایه اجتماعی و نظریه های کنش با تاکید بر وجوه فرهنگی و اخلاقی امر اجتماعی تدوین شده است. داده های مورد استفاده در این تحقیق به روش پیمایشی از نوجوانان شهر تهران جمع آوری شده است. در ارزیابی موقعیت اخلاقی از سه ارزش اخلاقی محوری: درست کاری، راست گویی و عفت و پاک د امنی استفاده شده است.
یافته های تحقیق نشان می دهد درک و تعریف نوجوانان مورد تحقیق از عملکرد نخبگان نظام اداری در ایران غیر اخلاقی است. به نظر می رسد چنین تعریفی از موقعیت نخبگان نظام اداری در ایران، به مثابه عقیده ای جمعی، تاثیرات پایداری در بازتولید وضعیت غیراخلاقی نظام اداری برجای می گذارد.

پژوهش حاضر درصدد است با استفاده از رویکرد تفسیرگرایی اجتماعی به بازسازی معنایی پیامدهای فرهنگی تجارت مرزی در شهر مرزی مریوان ازمنظر ساکنان آن بپردازد. روش شناسی پژوهش کیفی است و از روش قوم نگاری برای انجام عملیات تحقیق استفاده کرده ایم. جهت گردآوری داده ها نیز از فنون مصاحبه عمیق و مشاهده مشارکتی و از نمونه گیری فرصت گرا یا ظهوریابنده بهره گرفته ایم. برای تحلیل اطلاعات از نظریه زمینه ای استفاده کرده ایم. نهایتا داده ها درقالب 51 مفهوم، 4 مقوله اصلی و یک مقوله مرکزی کدگذاری و تحلیل شدند. 4 مقوله اصلی عبارت اند از: استحاله ارزشی و هنجاری، سوژه شدن بدن/ابژه شدن طبیعت، ابزاری شدن ارتباطات، اصالت زدایی از دانش. برمبنای نتایج حاصل از مصاحبه با 27 نفر از مطلعان کلیدی، اساسی ترین عناصر فرهنگی این جامعه، که شاخص کلی فرهنگ منطقه اند، بنابر تاثیرات تجارت مرزی، اساسا تغییر کرده و جابه جا شده اند.

هدف این مقاله بررسی عوامل انگیزشی و اجتماعی دانشجویان تحصیلات تکمیلی، به عنوان بخشی از کنشگران اجتماع علمی ایران، از نگارش مقالات بین المللی (آی. اس. آی) است. در بخش نظری با هدف فراهم ساختن دانش زمینه ای لازم برای ورود به میدان تحقیق دیدگاه های رایج در جامعه شناسی علم ازجمله مدل کارکردی، مدل مبادله، مدل برساخت گرایی اجتماعی و مدل میدانی علم را مرور کرده ایم. روش پژوهش نیز با توجه به لزوم فراهم ساختن امکان ورود به ساحت معنایی، براساس نظریه مبنایی تدوین شده است. در این تحقیق با 24 تن از دانشجویان کارشناسی ارشد رشته های علوم پایه و مهندسی دانشگاه تهران مصاحبه عمیق به عمل آمد. این مصاحبه ها طی سه مرحله کدگذاری شدند و در نهایت روایت تحلیلی از این مقولات استنباط شد. خط اصلی این تحلیل، که در واقع روایتی توصیفی- تحلیلی درباره موضوع تحقیق است، شامل چهار مقوله هسته ای است. این چهار مقوله به ترتیب عبارت اند از «ذهنیت فرهنگی پیشین درباره دانشگاه» به عنوان شرط زمینه ای شروع فرایند، «وضعیت اجتماعی» و «وضعیت نظام آموزش عالی» به عنوان عوامل ساختاری موثر در راهبردهای دانشجویان و سرانجام مقوله «کنش های راهبردی دانشجویان برای کنترل، اداره و برخورد با اوضاع خاص». سرانجام پژوهش به مقوله تحلیلی «رشد تولید مقالات بین المللی» به مثابه پیامد ناخواسته این فرآیند دست می یابد. نتیجه پژوهش نشان می دهد دانشجویان عمدتا با نگاه آرمانی وارد دانشگاه می شوند و در برخورد با وضعیت نامساعد و محدودیت های دانشگاه و جامعه، که با انتظارات ذهنی آنان سازگاری ندارد، انگیزه مهاجرت تحصیلی در آن ها تقویت می شود. آنان در چنین موقعیتی نگارش مقالات بین المللی را وسیله ای تسهیل کننده برای تحقق راهبرد خود می یابند. بدین ترتیب، بخشی از افزایش سهم ایران در تولید دانش جهانی را می توان پیامد ناخواسته انگیزه های راهبردی دانشجویان برای تدارک مقدمات مهاجرت از کشور قلمداد کرد.