فهرست مطالب
نشریه پژوهش های ادبیات تطبیقی
پیاپی 3 (بهار و تابستان 1393)
- تاریخ انتشار: 1392/09/09
- تعداد عناوین: 9
-
-
صفحات 1-26کارکرد شخصیت های تاریخی در شعر معاصر فارسی و عربی، از جلوه های مختلفی برخوردار است و کاربست «نقاب» آن شخصیت ها در شعر، یکی از مهم ترین انواع آن به شمار می آید. نقاب پردازی، ازجمله شگردهای هنری و بلاغی است که شاعر امروز، برای بیان افکار خود از آن استفاده می کند. گاهی نقاب یک شخصیت دینی بر چهره شاعر نقش می بندد تا بتواند با استفاده از ظرفیت ها و توانایی های آن شخصیت، حرف های خود را با مخاطب در میان بگذارد. شاملو و ادونیس نیز به عنوان نمایندگان شعر امروز، در زبان فارسی و عربی، تکنیک «نقاب دینی» را در شعر خود به کار گرفته اند تا با استفاده از این شگرد نمایشی، افکار خود را برای مخاطب، ملموس و مجسم کنند. در این میان، به کارگیری محوری نقاب یک شخصیت دینی که برای استفاده بیشتر شاعر از ظرفیت های بالقوه و بالفعل شخصیت صورت می گیرد، در شعر ایشان نیز دیده می شود. در این پژوهش با تکیه بر نقد تحلیلی- توصیفی آثار شاملو و ادونیس، به بررسی تطبیقی نقاب محوری دینی با توجه به ساختار روایی و تصاویر موجود در شعر آنان می پردازیم. هدف ما دستیابی به برخی زوایای شعر ایشان و بررسی شیوه کاربست نقاب مزبور، با استفاده از نقد تطبیقی و کهن الگویی خواهد بود. بدین ترتیب، پس از واکاوی مفهوم نقاب دینی و دلایل کاربرد آن در شعر امروز، نقاب های اصلی و محوری شخصیت های دینی در شعر این دو تن را مورد توجه قرار دادیم تا سرانجام همسانی و ناهمسانی های کاربرد یاد شده در نزد آنان را به دست آوریم.
کلیدواژگان: شخصیت، کهن الگویی، نقاب محوری، شاملو، ادونیس -
صفحات 27-48مقامه های فارسی و عربی با وجود فراوانی و تنوع ظاهری، بنیانی همبسته دارند که حاصل ساختار روایی مشترک آن ها است. هدف اصلی این پژوهش، کشف و شناخت این ساختار روایی مشترک است. بدین منظور بر پایه «نظریه ریخت شناسی ولادیمیر پراپ» به ارزیابی 124 مقامه موجود در کتاب های مقامات بدیع الزمان همدانی، مقامات حریری و مقامات حمیدی پرداختیم و دریافتیم که ساختار روایات مقامه های فارسی و عربی از نظر انواع قهرمان و عملکرد آنان همانند هستند و در 31 «خویشکاری» و هفت حوزه عمل با نظریه ریخت شناسی ولادیمیر پراپ قابل تطبیق هستند. چنین رویکردی سبب شد، طرح 124 مقامه را در چارچوب الگویی واحد خلاصه کنیم و به این نتیجه برسیم که ساختار روایی این مقامه ها، در واقع اشکال مختلف از یک طرح اولیه بنیادین است که در خلق و ایجاد گونه مقامه موثر بوده است.
کلیدواژگان: ریخت شناسی، مقامه، مقامات بدیع الزمان همدانی، مقامات حریری، مقامات حمیدی -
صفحات 49-78این مقاله می کوشد اصول مدح و ذم را در جهان اسلام، با آنچه در غرب باستان درباره ژانر «منافرات» گفته شده، مقایسه کند. ژانر منافرات و دو ژانر دیگر خطابی، یعنی «مشاورات» و «مشاجرات»، سه ژانر اصلی فن خطابه را در غرب باستان تشکیل می دهند. منافرات در غرب باستان کارکردهای گوناگونی داشته و این کارکردها را از طریق مدح و ذم متحقق می ساخته است. دو رویکرد کلی نسبت به این ژانر در غرب باستان وجود دارد؛ نخست رویکرد آموزگاران «رسمی» فن خطابه همچون آناکسیمنس، ارسطو، سیسرون، کویین تیلیان و... و دوم رویکرد سوفسطاییان است که توجه خاصی به ژانر منافرات داشته اند. در بخش اول و دوم مقاله، این دو رویکرد با یکدیگر مقایسه شده و تفاوت های آن مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش دوم به اصول مدح و ذم در جهان اسلام پرداخته و نشان داده شده است که این اصول از دو دسته منبع، قابل استخراج هستند؛ نخست برخی متون مدرسی بلاغت همچون نقدالشعر از قدامه، العمده فی محاسن الشعر و آدابه اثر ابن رشیق و... و دسته دوم متونی هستند که ارتباط مستقیمی با متون بلاغی ندارند اما با محوریت مدح و ذم تالیف شده اند. برخی از مهم ترین آثار این دسته عبارت اند از: الظرائف و اللطائف و الیواقیت فی بعض المواقیت؛ تحسین القبیح و تقبیح الحسن؛ تحسین و تقبیح، هر سه ازثعالبی؛ برخی نامه های جاحظ (الرسائل) و برخی آثار منسوب به او مانند المحاسن و الاضداد، الآمل و المامول و از ابراهیم بیهقی کتاب المحاسن و المساوی. هدف این پژوهش اثبات این فرض است که با آنکه مدح و ذم در غرب باستان بیشتر به موقعیت های شفاهی (خطابه) و در جهان اسلام به موقعیت های متنی (شعر) اختصاص داشته، ولی تفاوت چندانی میان اصول مدح و ذم در این دو نظام بلاغی به چشم نمی خورد و آنچه درباره مدح و ذم در جهان اسلام گفته شده، وجوه متفاوت ژانر منافرات را در غرب بازنمایی می کند.
کلیدواژگان: منافرات، مدح و ذم، سوفسطاییان، فن خطابه -
صفحات 79-97عبدالوهاب بیاتی، شاعر پیشتاز عرب و محمدرضا شفیعی کدکنی، ادیب، ناقد، شاعر و نویسنده توانمند فارسی در این عرصه جلوه ای از تطبیق و داوری را می نمایانند؛ چنانکه بین اشعار شفیعی کدکنی و البیاتی وجوه مشترک بسیاری در زمینه های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و به ویژه ادبی وجود دارد. آشنایی دیرینه شفیعی کدکنی با آرا و دیدگاه های البیاتی از رهگذر مطالعه، ترجمه آثار او و نیز شیفتگی اش نسبت به البیاتی سبب شد تا اشعار وی را به عنوان نمونه برتر و شخصیت او را به مثابه الگو قرار دهد و حتی در برخی موارد از وی تاثیر پذیرد و در مواردی دیگر، مشابه او بسراید.
این تحقیق با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و عمدتا براساس نظریه بینامتنیت و با بررسی شواهد، به دنبال اثبات این فرضیه است که وجوه اشتراک در اشعار این دو ادیب، اتفاقی نبوده و حاکی از اثر پذیری شاعر معاصر فارسی از ادیب توانمند عرب است.
کلیدواژگان: ادبیات تطبیقی، شعر، شفیعی کدکنی، عبدالوهاب البیاتی -
صفحات 99-134ای هام یا توریه، در اصطلاح بلاغت نوعی چند معنایی است که یک لفظ، دست کم محتمل دو معنی باشد؛ یکی معنی نزدیک و دیگری دور یا غریب؛ یعنی گوینده، معنی دور را اراده کند اما شنونده گمان کند معنی نزدیک، مورد نظر است.
برای ای هام انواع گوناگونی را برشمرده اند ازجمله: ای هام مجرد؛ مرشح؛ مبین؛ تناسب؛ تضاد؛ مرکب؛ توکید؛ توالد ضدین؛ ترجمه؛ تبادر و... که هریک جنبه ای خاص از زیبایی ادبی و پردازش معنا را در بر می گیرد.
اما آیا ای هام در توسعه و افزایش معنای سخن و تفسیر و تاویل کلام، نقش موثر و مهمی دارد و آیا می توان میان «ای هام» و «ابهام» رابطه ساختاری متصور شد؟ در این مقاله می کوشیم با توجه به اهمیت این مسئله، فرایند تولید ای هام و کارکردی که در حیطه معنی سازی دارد را مورد مطالعه قرار داده و ضمن بررسی ارتباط آن با هنر ابهام، تفاوت هایی که در گوناگونی آن از نگاه بلاغت فارسی و عربی وجود دارد را بررسی کنیم.
کلیدواژگان: ایهام، توریه، ابهام، بلاغت فارسی و عربی -
صفحات 135-159در این مقاله پس از بررسی فرایند شکل گیری فن معارضه و سیر تحول و تطور آن در ادبیات عربی و فارسی، به مقایسه تطبیقی معارضات عربی و معادل های آن در ادبیات فارسی می پردازیم. فرضیه مقاله این است که معارضات در ادب فارسی مثل بسیاری از قالب های شعری از ادبیات عربی نشئت گرفته اند و مسئله بنیادی این مقاله، چگونگی و میزان شباهت های این دو فن در ادبیات عربی و فارسی است. در این راستا ابتدا اصل فن معارضه را از منظر معانی لغوی و اصطلاحی بررسی و به دنبال آن معادل های این فن در شعر و نثر عربی و فارسی را معرفی می کنیم. در این قسمت مباحثی نظیر اقتفا، استقبال، نقیضه، نظیره، تخمیس و تضمین را به عنوان مشترکات ادبی دو زبان عربی و فارسی همراه با شواهد هریک می آوریم و در پایان با نگاهی تحلیلی به ارزیابی این گونه سروده ها و پیامدهای آن ها می پردازیم.
کلیدواژگان: شعر، معارضه، تقلید، نقیضه پردازی، مناظره -
صفحات 161-192تاثیر ادبیاتی بر ادبیات دیگر از پیامدهای تعامل فرهنگی ملل مختلف است. هیچ ادبیات پویایی نمی تواند خود را از تاثیر ادبیات ملل دیگر دور نگاه دارد و وقتی در دو سوی این معادله تعامل فرهنگی و ادبی، دو ملت همزبان قرار گرفته باشند، مسئله ضرورتی دیگرگونه می یابد. در این میان ادبیات ایران و تاجیکستان که از یک آبشخور زبانی سیراب می شوند، می تواند محلی برای یک مطالعه تطبیقی باشد.
در این مقاله، به بررسی وجوه اشتراک و اختلاف طرز به کارگیری اسطوره، کارکردهای آن و کمیت و کیفیت کاربرد آن در زبان شعری دو شاعر زن معاصر ایرانی و تاجیکی، یکی فروغ فرخزاد و دیگری گلرخسار صفی آوا می پردازیم و نشان خواهیم داد که هریک از این سرایندگان، با توجه به ملیت و موقعیت زمانی و مکانی و شرایط فکری و درونی خود چه نگرشی به اسطوره، مضامین و بن مایه های اصیل اساطیری داشته و تا چه اندازه از این مصادیق در شعر خود بهره جسته اند. برای این کار، مضمون ها و مفردات اساطیری که در پژوهش حاضر بررسی خواهند شد عبارت اند از: خدایان، الهه ها، ایزدان؛ پیامبران و آیین گذاران؛ شخصیت های اسطوره ای، تاریخی و حماسی؛ موجودات، گیاهان و جانوران اساطیری و همچنین مکان های خاص و اسطوره ای.
کلیدواژگان: ادبیات تطبیقی، اسطوره، کهن الگو، شعر معاصر ایران و تاجیکستان، فروغ فرخزاد، گلرخسار صفی آوا -
صفحات 193-220در این مقاله ضمن معرفی نیکالای گومیلیوف، «پدر آکمه ایسم» روسیه کوشیده ایم، نحوه آشنایی او را با شرق و تاثیرپذیریش از آثار شرقی را بررسی کنیم. گومیلیوف با تاسی از شرق و الگو قرار دادن عناصر شرقی در اشعارش، آثار بی نظیر و منحصربه فردی خلق کرده است که در این نوشتار با تجزیه و تحلیل برخی از آن ها سعی کرده ایم منابع الهام آن ها را مشخص کنیم. از مهم ترین و جالب ترین اشعار او «درویش مست»، «تاسی از زبان فارسی»، «مینیاتور پارسی»، «زائر» و نمایشنامه منظوم «فرزند خدا» است که در آن ها به وضوح می توان جهان بینی شرق گرایانه او را دید. گومیلیوف که در مکاتبات دوستانه خود نیز از تخلص «حافظ» استفاده می کرد، همواره در جست وجوی راهی برای غنی کردن فرهنگ سرزمین خود و نزدیک کردن آن به عناصر معنوی شرق بود؛ از همین روست که در آثار او سرچشمه های معنوی و روحانی شرق با صور و شمایل شاعرانه انعکاس یافته و جهان بینی او را تحت تاثیر خود قرار داده، به طوری که او را از سایر نویسندگان و شاعران عصر نقره ای روسیه متمایز کرده است. در این مقاله همچنین به موضوع چگونگی انعکاس عناصر شرقی، تعالیم عرفان اسلامی و تصوف، در آثار این شاعر اشاره خواهیم کرد.
کلیدواژگان: گومیلیوف، شرق، عناصر شرقی، ایران، تصوف، الهام -
صفحات 221-247حماسه از قدیم ترین انواع ادبی است که صورت داستان دارد، زیرا همانند داستان دارای آغاز، میانه و پایان است. حماسه از یک سو زاده اسطوره است و از سوی دیگر داستان و رمان را در درون خود جای داده است. این مقاله به شناخت بهتر بخشی از ادبیات حماسی گذشته فارسی که در متون حماسی بازتاب یافته و از ویژگی روایی و سادگی بیان برخوردار است، می پردازد، هدف این نوشتار تشریح ساختار روایی حماسه مصور (پرده خوانی) و حماسه زبان بنیاد (داستان رستم و اسفندیار) با تکیه بر «نظریه میک بال» است. چون هدف این مقاله بیشتر نشان دادن ویژگی های متن روایی در قالب ادبی حماسه است، به همین دلیل داستان «رستم و اسفندیار» انتخاب شد، سپس با در نظر گرفتن ویژگی های متن روایی براساس نظریه میک بال، توجه فردوسی به عناصر داستان نویسی و ساختار متن روایی مورد بررسی قرار گرفت. این پژوهش نشان می دهد که داستان حماسی (اعم از مصور و زبان بنیاد) نیز مانند دیگر انواع داستان های زبان بنیاد دارای خط سیر داستان (شروع، حرکت داستان به سمت اوج، اوج، گره گشایی و نتیجه نهایی) است.
کلیدواژگان: روایت، حماسه، متن روایی، رستم و اسفندیار، مارک کرامر، میک بال
-
Pages 1-26The function of traditional characters in the modern poetry Arabic and Persian has different aspects, which using the mask of characters is one of the most important of them. Nowadays, the poets use the mask as an eloquent and artistic technic to explain about their ideas. Sometimes, they apply the mask of a religious character to confabulate with the audiences by it. Shamlu and Adonis used “religious mask” in their poetic works to visualize their thought. Thus the fundamental function of religious characters can be seen in their works because they wanted to benefit the actual and potential capacity of characters. This research is based on the analysis-narration criticism, and will study the fundamental usage of religious mask in the poets of Shamlu and Adonis based on narrative structure and images of their works. For this purpose, firstly, we studied the concept and meaning of religious mask and the reasons of its function in modern poetry; then we looked for the fundamental function of religious mask in the poets of Shamlu and Adonis to gain similar and different aspects of their application.Keywords: Character, Comparative, Mask, orientedness, Criticism
-
Pages 27-48In spite of their apparent diversity and variety، Arabic and Persian maqamas are unified، which is the result of a common narrative structure. The main purpose of this study is to uncover this common structure. To this end، 124 maqamas including those of Hamadani، Hariri and Hamidi were analyzed based on Vladimir Propp’s morphology theory. The results indicated that Arabic and Persian maqamas are similar to each other in terms of character types and functioning. Moreover، in 31 functions and seven areas، they are in line with Propp’s theory. Such an approach allowed us to investigate all of these 124 maqamas within a single model and to conclude that narrative structure of these maqamas is the result of a single and primary plan، which has been effective in creation of this genre.Keywords: Morphology, Maqama, Hamadani's maqama, Hariri's maqama, Hamidi's maqama
-
Pages 49-78This article attempts to show the similarities and differences between epideictic genre in ancient western rhetoric، and the principles of praising and blaming in Islamic rhetorical textbooks. Epideictic genre is one of the three main rhetorical genres – along with deliberative and forensic genres- and its basic features may be traced in two kinds of textbooks: 1- Official rhetorical textbooks such as Aristotle’s، Cicero’s، Quintilian’s and others; 2- Sophistical textbooks such as Progymnsmata and Menander’s “Division of Epideictic Speeches”، and the treatise falsely attributed to Dionysius of Halicarnassus، namely “On Epideictic Speeches”. The aim of this article is to show that both of these approaches have some counterparts in the Muslim world. The rhetorical Islamic textbooks are somehow the counterpart of official approach، and anthologies such as “Al-yavighit fi ba’z al-mavaghit”، “Tahsin al-ghabih va taghbih- al hasan” and many others reflect the sophistical approach to praising and blaming. Finally، the article concludes that although western and Islamic cultures differ fundamentally from each other، however، when it comes to praising/blaming، they are mostly on the same track.Keywords: Epideictic Genre, Praise, blame, Sophists, Rhetoric
-
Pages 79-97Considering that there are many commonalities between MohammadReza Shafiei Kadkani and Abdul Wahhab AL-Bayyati in cultural، social and political fields، and especially in literary filed، and also the inveterate familiarity of Shafiei Kadkani with AL-Bayyati’s views and opinions، besides study and translation of his works and preoccupation regarding to AL-Bayyati، all these caused Shafiei Kadkani to model AL-Bayyaties poetries and his personality as the major sample and in some cases to he impressed by him such that، sometims، Shafiei Kadkani composes like AL-Bayyati. So the common aspects of these two literates could not be accidentally. Therefore، obvious signs of this impressiveness and commonality are discussable in the framework of comparative literature. The purpose of this article is analyzing the commonalities and impressiveness signs of this Iranian poet from the Iraqi poet.Keywords: Comparative literature, Poetry, Shafiei Kadkani, Abdul Wahhab AL Bayyati
-
Pages 99-134Amphibology، also called as equivocating، Fantasy and visualization، is accounted as one of the most worthwhile arts as well as one of the most artistic literature ornaments. In amphibology، the eloquent with employing high artistic skills generates different meaning paths in his/her verbal communication and makes some meaning expansion. Amphibology is also defined as using a language with double away and close difference meaning، in which the announcer discusses the away meaning; however، the auditors identify the close denotation. There are different types of amphibology; for instance، solitary (abstract or single) amphibology; disclosed amphibology، proportionally amphibology، antagonism amphibology، complex amphibology، double inverse proliferation amphibology، and …. This paper tries to investigate the amphibology industry as well as the generation processes in the above mentioned different types. In same way we investigate the different amphibology classifications from eloquence point of view in Arabic and Persian languages.Keywords: Amphibology, Equivocating, Difference types of amphibology, Eloquence in Arabic, Persian Language
-
Pages 135-159This article first studies the process of the formation of the art of emulation by examining its development and evolution in both Arabic and Persian literature. Then the article would compare and contrast the emulated poetry in Arabic and Persian. The hypothesis is that Persian emulation، like many other poetic forms، comes from Arabic literature. Thus the fundamental question is “How to examine the nature and quality of the similar and common features and issues of Persian and Arabic emulation?”. Thus the literal and literary senses of emulation are first studied، and then its representative examples in Arabic and Persian poetry and prose are listed. In this section، such subjects as echo، parody، burlesque، takhmis، and tadhmin are relevant examples that are introduced as the common devices in both literary traditions. In the manner of a conclusion، an analytical treatment of these writings is conducted، taking into consideration their positive and negative implications and effects.Keywords: Poetry, Emulation, Imitation, Parody, Debate
-
Pages 161-192The influence of one literature on the other is the consequence of cultural interaction in different nations. No literary dynamics can keep itself away from the influence of other literature. When both sides of the equation interact through the cultural and literary language of the two nations، the issue will be more serious. Since the Literature and language of Iran and Tajikistan have the same origin، then this can be a subject for a comparative study. So in this article، we will investigate similarities and differences in how to apply mythology، poetic language، its functions and its application in both quantity and quality in the poetry language of two contemporary poet from Iran and Tajikestan (Forough Farrokhzad، Golrokhsar Safi-Ava). The main question is that how is each of these poet`s attitude to myth، mythological themes and their origins، and to what extent do they have used from these mythological motifs in their poems. These motifs are: God، goddesses، gods، prophets and entrepreneurs، mythological figures، historical and epic creatures، plants and animals and mythological mythology as well as certain areas.Keywords: Comparative literature, Myth, Archetype, Contemporary poetry of Iran, Tajikistan, Forough Farrokhzad, Golrokhsar safi, Aava
-
Pages 193-220This study we tries to introduce Nikolai Gumiliov-Acmeism Father of Russia– and also to study how he became familiar with the East and be influenced of east works. Gumiliov created unique works by pattern of Easter elements in his poems. In this study، we try to analyze some of them to make clear their inspiration sources. The most important and interesting of his poems are “Drank Dervish”، “Imitation of Persian”، “Persian Miniature”، “Pilgrim” and verse play “The Child of God”، the influence of the East is clearly seen in all of them. Gumiliov in his friendly correspondence signed pen name of Hafiz. He always looked for ways to enrich his land culture and spiritual elements closer to East. It is because that East with poetical forms and icons has been reflected in his works and influenced his ideology، so that one can easily distinguish him from other Russian silver era writers. In this article، also we show how elements of Easter religion، Mysticism، and Islamic mysticism are reflected in his works.Keywords: Gumiliov, East, East elements, IRAN, Mysticism, Inspiration
-
Pages 221-247Epic is the oldest type of literary that its form is similar to story، because epic، like a story، has three parts: beginning part، middle part & ending part. Epic is descended from myth. It also encompasses story and novel inside. This paper tries to achieve better understanding about a part of epical literature، which reflects on epical tents and enjoys narrative features and symbol language. Description and specification of narrative structure of pictorial and basically language epic through Mick Ball’s theory is the purpose of this writing. Rostam and Esfandiyar story is chosen because this paper tries to show features of narrative tents in literary form. Then these features are studied based on Mick Ball’s، theory to show Ferdosy’s، s tendency toward story waiting elements & structure of narrative tents. This paper shows that epical story (both pictorial and basically language) like other types of basically language stories، has story line (beginning، story progression toward Elman، problem solving and final result).Keywords: Narration, Epic, Narrative tent, Rostam, Esfandyar, Mark Creamer, Mick Ball
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.