مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی
سال چهاردهم شماره 3 (پیاپی 65، خرداد 1393)

حضور در کلاس به عنوان یک فرصت جهت یادگیری دروس شناخته شده است و غیبت از کلاس می تواند باعث سست شدن این هدف مهم یعنی یادگیری شود. این مطالعه با هدف تعیین عوامل موثر بر حضور در کلاس درس ازدیدگاه دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد انجام گردید.
این مطالعه توصیفی مقطعی بر روی 120نفر از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شهرکردکه به روش نمونه گیری تصادفی سیستماتیک انتخاب شدند انجام گردید. داده ها با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته جمع آوری و با استفاده از آمار توصیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
از دید2/64%(77نفر) دانشجویان شرکت کننده در پژوهش، عامل ایجاد انگیزه توسط استاد بیش ترین نقش را در حضور دانشجویان در کلاس دارد و از نظر 8/35%(43نفر) دانشجویان استفاده از وسایل سمعی بصری نقشی در حضور آنها در کلاس درس ندارد. 19 نفر (8/15%) دانشجویان با معدل بالاتر از17 ایجاد انگیزه توسط استاد را عامل رغبت خود به کلاس گزارش کردند. 12 نفر (10%) از دانشجویان مذکر مهم ترین عامل حضورشان در کلاس را انجام حضور و غیاب می دانند.
با توجه به این که ایجاد انگیزه توسط اساتید بیش ترین نقش را در حضور دانشجویان در کلاس دارد، لذا اساتید باید جهت افزایش حضور دانشجویان در کلاس های درس از روش هایی مانند تکنیک های خلاق آموزشی و تجهیز کلاس ها استفاده نماید.

با افزایش استفاده از فناوری های مدرن ارتباطی از جمله وسایل سیار و به کارگیری این فناوری ها در آموزش و یادگیری، توجه به کیفیت این ابزارها و نیازهای استفاده کنندگان از این ابزارها امری ضروری است. هدف این مطالعه بررسی عوامل موثر بر یادگیری سیار بر اساس مدل FRAME از دیدگاه دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و دکتری برخی از رشته های دانشگاه علوم پزشکی اصفهان بود.
مطالعه از نوع توصیفی بوده و نمونه پژوهش شامل 150 نفر از دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و دکتری رشته های پیراپزشکی (پرستاری، مامایی و بهداشت)دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در سال 92 بودند که به صورت تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه محقق ساخته 29 سوالی بود که براساس مدل FRAME طراحی شده بود. روایی صوری و محتوایی ابزار تایید شد و جهت پایایی شاخص پیوستگی درونی (آلفای کرونباخ) 84/. به دست آمد. جهت تحلیل داده ها از آمار توصیفی استفاده شد.
یافته های پژوهش نشان داد که در بعد یادگیرنده بیش ترین میانگین با 08/1±85/3 مربوط به نگرش دانشجویان نسبت به استفاده از موبایل به عنوان ابزار آموزشی بود. در بعد اجتماعی بالاترین میانگین با 04/1±24/3 مربوط به استفاده از موبایل جهت تعامل با هم کلاسی ها بود. در بعد یادگیری تعاملی بالاترین میانگین با 97/0±48/2 مربوط به استفاده از موبایل در جهت انتقال ایده ها و اطلاعات با دیگر فراگیران بود. در بعد قابلیت استفاده از وسیله بیش ترین میانگین با 46/1±37/3 مربوط به میزان استفاده از موبایل برای فعالیت های آموزشی و پژوهشی در طول شبانه روز بود. در بعد تکنولوژی اجتماعی بیش ترین میانگین با 92/0±90/3 مربوط به موثر بودن استفاده از کتاب های الکترونیکی در آموزش بود. در بعد ابزار یافته های پژوهش نشان داد که یادگیرندگان ترجیح می دهند که تلفن همراه آنها از نوع صفحه لمسی مسطح و دارای حافظه بیش از 3 گیگابایت با سرعت پردازش بالا و در اندازه متوسط باشد.
با توجه به نتایج به دست آمده طراحان ابزارهای یادگیری سیار باید در طراحی ابزارها، به ترجیحات استفاده کنندگان توجه نمایند و ابزارهایی تولید کنند که میزان کارآمدی این ابزار را به حداکثر برساند.

یکی از مهم ترین نیازهای دانشجویان به منظور برخورداری از عملکرد صحیح در محیط های یادگیری، نیاز به تعلق می باشد. تا زمانی که نیاز اساسی دانشجویان به امنیت و تعلق برآورده نشود، نیازهای سطوح بالاتر دارای اهمیت کم تری بوده و فرصت توجه به نیازهای بالاتر وجود نخواهد داشت. هدف پژوهش حاضر، ارائه منتخبی از یافته های پژوهشی است که با هدف بررسی تجارب تعلق پذیری دانشجویان پرستاری در محیط بالینی انجام گرفته است. در این مقاله یافته های مرتبط با درون مایه «هم نوایی با محیط بالینی» ارائه می گردد.
در این پژوهش پدیدارشناسی، 10 نفر از دانشجویان کارشناسی دانشکده های پرستاری وابسته به دانشگاه علوم پزشکی لرستان به روش هدفمند انتخاب و مورد مصاحبه عمیق نیمه ساختار یافته قرار گرفتند. کلیه مصاحبه ها ضبط و سپس خط به خط دست نویس شد و در نهایت با استفاده از رویکرد جیورجی تحلیل گردید.
در رابطه با درون مایه «هم نوایی با محیط بالینی» به عنوان یکی از مضامین اصلی پژوهش، در مجموع 3 طبقه و 11 زیرطبقه استخراج شد: تطابق با محیط بالینی (زیرطبقات آن شامل پذیرش مقررات، شناخت محیط و تلاش در جهت سازگاری با محیط)، برقراری جو اطمینان بخش (زیرطبقات شامل محیط فیزیکی ایمن، محیط ایمن از نظر روانشناختی، محیط ایمن از نظر اجتماعی، بهبود تعاملات بین فردی) و تاثیر شبکه اجتماعی پرستاران (با زیر طبقات همتایان و کارکنان پرستاری، پرستاران به عنوان الگوی نقش، نقش کلیدی سرپرستار، نقش کلیدی مربی بالینی).
در راستای نیل به تعلق پذیری دانشجویان پرستاری در محیط بالینی، نیاز مبرم به تقویت تطابق و سازگاری دانشجویان با محیط بالینی و کسب آگاهی از محیط های بالینی و سیاست های آنها، کارکنان پرستاری مربوطه، برقراری جو بالینی مساعد توام با اعتماد، احساس امنیت و بهبود تعاملات بین فردی با در نظر گرفتن تاثیر شبکه اجتماعی پرستاران شامل همتایان، مربیان بالینی و کادر پرستاری احساس می شود.

دانشجویان رشته های پزشکی و پرستاری، به دلیل شرایط دشوار کار در بیمارستان و ارتباط مستقیم با بیماران، با خطر کاهش سلامت روبرو هستند. مطالعه ی حاضر، با هدف بررسی سلامت عمومی دانشجویان رشته های پرستاری و پزشکی سال های اول و آخر دانشگاه علوم پزشکی سمنان، انجام گرفت.
جامعه ی آماری این مطالعه ی توصیفی مقطعی، دانشجویان سال اول و آخر رشته های پرستاری و پزشکی دانشگاه علوم پزشکی سمنان، در سال تحصیلی91-1390 بودند که 137نفربه روش تمام شماری، انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسش نامه سلامت عمومی 28 سوالGHQ بود؛ روش نمره گذاری لیکرت 5گزینه ای بود و نمره ی کم تر در این پرسشنامه، بیان گر سلامت عمومی بیش تر بود. داده ها با کمک آمار توصیفی و آزمون T-test و سطح معناداری کم تر از 05/0، تجزیه و تحلیل شد.
بالاترین و پایین ترین میانگین نمره ی سلامت عمومی، در سال های اول و آخر پزشکی، به ترتیب، در حیطه ی نشانه های جسمانی(9/7±42/1) علایم افسردگی(41/4±87/0) مشاهده گردید؛ بالاترین و پایین ترین میانگین نمره ی سلامت عمومی سال های اول و آخر پرستاری نیز به ترتیب، مربوط به حیطه ی نشانه های جسمانی(34/5±38/1) و کارکرد اجتماعی(9±30/1) بود. میانگین و انحراف معیار نمرات کل سلامت عمومی در دانشجویان سال اول و آخر پزشکی به ترتیب برابر 39/6±29/2 و 6/7±18/2، که این تفاوت از نظر آماری معنادار بود(029/0=p).
با توجه به نتایج این مطالعه مبنی بر پایین تر بودن سطح سلامت در دانشجویان سال آخر رشته ی پزشکی، بررسی علل این موضوع و شناسایی عوامل کاهش دهنده سلامت، می تواند منجر به رفع اختلالات احتمالی در این گروه از دانشجویان گردد.

استفاده از روش های آموزشی مناسب می تواند مهارت تصمیم گیری در موقعیت های اورژانس را افزایش دهد. با توجه به اهمیت تصمیم گیری امدادگران در پیشگیری از حادتر شدن مشکلات و حفظ امنیت بیماران در اولین سطح مراقبتی، این مطالعه با هدف مقایسه تاثیر دو روش آموزشی (نقشه مفهومی و شبیه سازی بالینی) بر تصمیم گیری بالینی دانشجویان فوریت های پزشکی انجام شد.
در یک مطالعه نیمه تجربی تعداد 44 نفر از دانشجویان فوریت های پزشکی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند با روش سرشماری وارد مطالعه شدند و به صورت تصادفی در دو گروه شبیه سازی و نقشه مفهومی قرار گرفتند. پس از اجرای پیش آزمون، طی 3 کارگاه آموزشی مراحل تصمیم گیری در گروه شبیه سازی روی مانکن و در گروه نقشه مفهومی با ترسیم نقشه مفهومی آموزش داده شد. پس آزمون بلافاصله و آزمون یادداری 1 ماه بعد از اجرای دوره انجام شد. برای جمع آوری داده ها، از کارت های تصمیم بالینی و شیوه کیوسورت با طرح سه سناریوی تروما استفاده شد. داده ها با استفاده ازآزمون آماری آنالیز واریانس تکرار شونده و تی مستقل در سطح معناداری 05/ 0تجزیه و تحلیل شد.
میانگین نمرات پیش آزمون دانشجویان دو گروه تفاوت آماری معناداری نشان نداد. میانگین و انحراف معیار نمرات تصمیم گیری بالینی از مجموع 48 نمره درگروه شبیه سازی در مرحله پیش آزمون68/3±95/34، پس آزمون 04/3±59/44 و آزمون یادداری 98/2±54/41 و به همین ترتیب در گروه نقشه مفهومی 55/4±18/34، 46/3±50/42 و 63/3±50/39بود که تفاوت معنادار (001/0>p) داشت. تفاوت میانگین نمرات پس آزمون با پیش آزمون در گروه نقشه مفهومی (99/3±31/8) نسبت به گروه شبیه سازی بالینی (38/4±63/9)که اختلاف آماری معنادار نداشت.
روش نقشه مفهومی و روش شبیه سازی بالینی هر دو می توانند تصمیم گیری بالینی دانشجویان فوریت های پزشکی را ارتقا دهند.

یکی از مهم ترین عوامل تاثیرگذار بر انجام یک ارزشیابی معتبر، وجود ابزاری مناسب است که بتواند به درستی برنامه را مورد ارزشیابی قرار دهد. این مطالعه با هدف طراحی ابزاری معتبر و پایا برای ارزشیابی دوره ی دکتری تخصصی بهداشت باروری ایران بر اساس الگوی سیپ انجام شد.
این مطالعه در سال 92 در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان انجام شد. طراحی و اعتبار یابی پرسشنامه در چهار مرحله صورت گرفت؛ ابتدا با بررسی متون و مطالعه منابع متعدد کتابخانه ای و اینترنتی مربوط به الگوی ارزشیابی سیپ (CIPP) سوالات اصلی ارزشیابی در 4 حیطه ی زمینه، درون داد، فرآیند و برون داد طراحی گردید، سپس با استفاده از منابع موجود در ایران و سایر کشورها، شاخص های هر حیطه تدوین شد و بر اساس آن پرسشنامه های محقق ساخته تهیه گردید. در مرحله بعد روایی محتوایی و صوری ابزار با نظر متخصصین و شاخص روایی محتوا سنجیده شد. در نهایت پایایی پرسشنامه با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ و ضریب لاندای گاتمن برآورد شد.
در دو مرحله اول و دوم با مروری بر متون، مقالات و کتب سوالات اصلی ارزشیابی و 156 شاخص در چهار حیطه استخراج گردید و چهار پرسشنامه به طور جداگانه برای 4 گروه با عناوین مدیر گروه (مسوول دوره دکتری بهداشت باروری)، اعضای هیات علمی (مدرسین دوره دکتری بهداشت باروری)، دانش آموختگان و دانشجویان رشته، تهیه شد. در مرحله سوم با نظرخواهی از اساتید و با حذف 8 سوال، اضافه شدن بین3-15 سوال در هر حیطه اصلاح سوالاتی که CVI بین 70/0 تا 79/0 داشتند پرسشنامه روا گردید، متوسط شاخص روایی محتوا90/0 بود. در مرحله چهارم برای تعیین پایایی پرسشنامه ها از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که مقدار آن به ترتیب(98/0، 96/0، 98/0، 98/0) برآورد شد. همچنین ضریب لاندای گاتمن برای پرسشنامه مدیران گروه ها، اعضای هیات علمی، دانشجویان و دانش آموختگان به ترتیب 98/0، 68/0، 89/0، 91/0 برآورد گردید.
ابزار طراحی شده برای ارزشیابی دوره دکتری بهداشت باروری از روایی و پایایی لازم برخوردار بود و این ابزار با انجام تغییرات لازم بر اساس اهداف و ویژگی های رشته قابل استفاده برای ارزشیابی دوره های مختلف آموزشی می باشد.

دستاوردهای یادگیری به عنوان آنچه دانشجویان در پایان دوره آموزش کسب می کنند تعریف می شود. رویکرد آموزشی دستاورد محور با تمرکز بر تعیین، تعریف و سنجش دستاوردهای یادگیری یکی از ابزارهای مهم، رایج و رو به رشد در اصلاح و ارتقای کیفیت یادگیری در نظام های آموزش پزشکی بیش تر کشور های پیشرفته دنیا است. نظر به اهمیت این رویکرد آموزشی، مقاله حاضر در نظر دارد به معرفی آن در آموزش علوم پزشکی ایران بپردازد.
مطالعه حاضر از نوع مروری است که با جستجوی منابع کتابخانه ای و بانک های اطلاعاتی نظیر Science Direct،sagepub، proquest، emerald، pubmed، google Scholar و magiran با استفاده از کلمات کلیدی آموزش علوم پزشکی، آموزش دستاورد محور، سنجش دستاوردهای یادگیری و آموزش مبتنی بر شایستگی انجام و در نهایت شامل 7 کتاب و 42 مقاله منتشر شده بین سال های 1980 تا 2013 شد.
دستاوردهای یادگیری مفهوم یادگیری اصیل را مورد نظر قرار داده و آن را به عملکرد و قابلیت های حرفه ای، یادگیری مداوم و پیشرفت و موفقیت در زندگی علمی و شخصی ارتباط می دهد. رویکرد آموزشی دستاورد محور تفاوت های مهمی با رویکردهای سنتی آموزش و یادگیری دارد. دانشجویان در این رویکرد به طور فعال در فرایند آموزش و یادگیری حضور دارند و متمرکز بر دستاوردهای از پیش تعیین شده هستند.
با شناخت بیش تر و استفاده از دستاوردهای یادگیری در امر آموزش، برنامه ریزی درسی و مهم تر از همه سنجش کیفیت یادگیری و قابلیت های دانش آموختگی می توان گام بلندی در زمینه ارتقا و تضمین کیفیت آموزش علوم پزشکی برداشت.

سردبیر محترم مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی بی شک فراهم آوردن شرایطی برای نقد مقالات بستر مناسبی برای آموزش و پیشرفت محققان به وجود می آورد، از سردبیر محترم بابت به وجود آوردن این امکان کمال تشکر را دارم. مقاله ای تحت عنوان: تاثیر روش آموزش از طریق تلفن همراه بر خود نظم دهی فراشناختی و نگرش دانشجویان پیراپزشکی در مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی.1392؛ 13(12): 1001 تا 1010 منتشر شده است. در مورد این مقاله چند نکته قابل بحث می باشد: مقاله دارای نکات مثبتی همچون استفاده از پرسش نامه های با روایی پایایی بالا و استفاده از یک استاد برای آموزش، می باشد.(1) یکی از نکاتی که می توان به آن توجه کرد انتخاب گروه آزمایش و کنترل می باشد که در این مطالعه به طور تصادفی یک کلاس به عنوان گروه آزمایش و دیگری گروه کنترل انتخاب شده اند، روشی که در کارآزمایی های اجتماعی کاربرد دارد. با توجه به تعداد نمونه کم، بهتر آن نبود که از تخصیص تصادفی استفاده می شد؟ با انجام این کار اثر مخدوش کننده های احتمالی کنترل می شد و نیز اثر تعلق به گروه که در امر یادگیری و انگیزش موثر می باشد از بین می رفت.(2و3) نکته دیگر این که متغیر های معدل پیش دانشگاهی و رتبه قبولی دانشجویان در دو گروه همگن یا همسان سازی شده اند. متغیر هایی باید برای همسان سازی انتخاب شوند که نقش مخدوش کنندگی آنها معلوم باشد. آیا این دو متغیر مخدوش کننده های اصلی در مطالعه می باشند؟ یکی از فاکتور هایی که باید به آن توجه داشت مدت زمان آموزش می باشد که در گروه آزمایش به دلیل استفاده از آموزش با تلفن همراه این زمان بیش از گروه کنترل است که امکان دارد علت اختلاف در نتایج دو گروه به دلیل مدت زمان صرف شده باشد نه شیوه آموزش. پس بهتر نبود این فاکتور به عنوان متغیر همسان سازی انتخاب می شد؟(2(نکته دیگر این که به دلیل ماهیت مداخله افراد از گروهی که به آن تعلق داشته اند آگاه بوده اند، این اطلاع می تواند در نتایج مطالعه تاثیری جدا از اثر مداخله داشته باشد، شرکت در مطالعه نیز صرف نظر از نوع مداخله می تواند در نتایج تاثیرگذار باشد(3). لذا پیشنهاد می شود در طراحی این گونه مطالعات، موارد فوق در صورت امکان مورد توجه قرار گیرند و در غیر این صورت به عنوان محدودیت های مطالعه در قسمت محدودیت ها ذکر گردند.

یکی از اهداف مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، ارتقای کیفیت آموزش پزشکی و حیطه های مرتبط با آن است، یکی از مهم ترین این حیطه ها، انجام طرح های تحقیقاتی و مقاله نویسی است، به طوری که این مجله با انتشار مقالاتی کاربردی و آموزشی زمینه ساز افزایش سطح کیفی مقالات منتشر شده در مجلات پزشکی در سطح کشور می گردد(1)، از مهم ترین فاکتورهایی که امروزه در آموزش مطرح است و جزء اهداف رسیدن به توسعه نیز است، تولیدات علمی و انتشار مقاله است، که این مقالات در تصمیم گیری های بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرد(2). طرح های پژوهشی با هزینه های زیادی انجام می شوند و در نهایت منجر به مقاله شده و از این ها در برنامه های بهداشتی استفاده می گردد(2)، لذا نیازمند مدیریت و توجه ویژه هستند. از طرفی با توجه به این که عده زیادی از پژوهشگران به صورت حرفه ای دوره های روش تحقیق و مقاله نویسی را نگذرانده اند و با روش مطالعه و آنالیز داده ها به صورت حرفه ای آشنایی ندارند(1)، مشاهده شده است که مقالاتی که حاصل از طرح های پژوهشی است و در مجلات منتشر می شود، دچار نقص از نظر روش شناسی و آنالیز آماری است(3تا5). این در حالی است که طراحی روش درست مطالعه برای اعتماد به نتایج و قابل استفاده بودن آن در تصمیم گیری های بهداشتی ضروری است و مطالعات ضعیف از نظر متدولوژی، زیاد قابل اتکا نبوده و نتایج آن ها تحت تاثیر مخدوش شدن قرار دارد(6). از آن جایی که هزینه این طرح ها از منابع ملی تامین می شود، ضروری است که از متدولوژی مناسب و قابل اعتمادی چه در مرحله اجرا و چه در مرحله آنالیز داده ها برخوردار باشد، که در این صورت می توان شاهد ارتقای کمی و کیفی طرح های پژوهشی و انتشار مقالات با کیفیت در مجلات پزشکی و در نتیجه کاربردی بودن آن در برنامه ریزی های بهداشتی باشیم(2). آشنا بودن و مهارت در زمینه مورد نظر و تخصص در زمینه متدولوژی و آمار باعث می شود طرح و مقاله بهتر نگاشته شود و اشکالات تخصصی و متدولوژی به حداقل برسد، اما همان طور که ذکر شد عده زیادی از محققین آشنایی کامل به متدولوژی تحقیق به صورت حرفه ای و آنالیز آماری ندارند(1)، لذا در کنار فردی که در حیطه مورد نظر تخصص دارد، وجود فردی که آشنایی کامل به متدولوژی و روش شناسی تحقیق داشته باشد، در تیم تحقیق ضروری به نظر می رسد، این فرد می تواند یک فرد اپیدمیولوژیست متخصص و آشنا با روش تحقیق و آنالیز آماری باشد. از این رو با توجه به تناقضات موجود در روش شناسی پژوهش های علوم پزشکی و مجلات آموزش پزشکی(7)، وجود یک فرد متخصص در زمینه روش شناسی پژوهش مانند اپیدمیولوژیست ضروری است. با توجه به این که یکی از سیاست های مجله فوق الذکر ارتقای سطح دانش پژوهشگران در زمینه های مختلف از جمله روش تحقیق و ارتباط سازنده بین محققین حیطه پزشکی است، انتظار می رود این دست نوشته که تکمیل کننده مقاله ی منتشر شده در زمینه مقاله نویسی در همین مجله است(1)، مورد توجه قرار گیرد و نیز برنامه ریزان و دست اندرکاران در این حیطه به آن توجه نمایند و شاهد وجود یک متدولوژیست در کنار پژوهشگران اصلی تحقیق باشیم، در این صورت می توان شاهد اجرای درست طرح های پژوهشی و مقالات مناسب از نظر متدولوژی باشیم، که این همان هدف اصلی در علم یعنی تولید مقالات معتبر و درست از نظر ساختاری و روش شناسی است.