فهرست مطالب
مجله زبان و ادبیات عربی
سال پنجم شماره 2 (پیاپی 9، پاییز و زمستان 1392)
- تاریخ انتشار: 1392/10/27
- تعداد عناوین: 7
-
-
صفحات 1-22نگارندگان در این مقاله، فرایند واژه افزایی این دو زبان را مورد بررسی و مطالعه قرار داده و توانایی ها و محدودیت های هریک از این دو زبان را در مسیر پویایی و زایایی نشان داده اند. این پژوهش، اشتقاق، ترکیب و تغییر معنایی کلمات را به عنوان سه سازوکار اصلی و مشترک میان این دو زبان در حوزه واژه افزایی مورد مطالعه و دقت نظر قرار داده است. مطالعه حاضر نشان می دهد ساختار گسترده اشتقاقی و ترکیبی که زبان فارسی از آن برخوردار است، در قرن گذشته، بیشتر در خدمت زایایی قرار گرفته و طیف وسیعی از واژه های جدید به ذخیره انبوه واژگانی این زبان راه یافته است. در زبان عربی، از آنجا که واژگان در قالب هایی وزنی پایه ریزی شده اند قالب ها، انعطاف لازم را برای صورت بندی واژه هایی که از طریق ترکیب ساختاری ساخته می شوند، ندارند و محدودیت های ساختاری خود را بر برخی واژگان تحمیل می کنند. در زبان فارسی نیز، تکیه افراطی بر ساخت واژگان از طریق ترکیب، در مواردی باعث استفاده کمتر از عناصر اشتقاق ساز و نادیده گرفتن عنصر اشتقاق شده و مانعی در برابر زایایی واژگان اشتقاقی ایجاد کرده است.
کلیدواژگان: واژه افزایی، اشتقاق، ترکیب، تغییر معنایی -
صفحات 23-43واقع گرایی جهان را آنگونه که هست به نمایش می گذارد، نه آنگونه که می خواهیم. رمان واقع گرا نیز تصویری از جامعه با تمام زشتی و زیبایی های آن است. رمان نویس، حادثه ای را در یک مکان مشخص، یک برهه زمانی معین و با کمک شخصیت های داستانی ترسیم می کند و با انتخاب زاویه دید به آن جهت می دهد. تصویری که در پس پرده زمان، مکان، شخصیت ها و از زوایه دید نویسنده ارائه می شود، نشان از تاریخ اجتماعی جامعه به همراه تحولات سیاسی و اقتصادی آن دارد. مدرسه آل احمد و کوچه نجیب محفوظ دو مکان هستند در دو دوره زمانی خاص؛ در جامعه ای که در آن قدرت های استعماری و استبداد داخلی با اقدامات خود سرنوشت مردم سرزمین خود را رقم می زنند. سرنوشت این مردم، موضوع داستان این دو نویسنده است.
کلیدواژگان: واقع گرایی، مدیر مدرسه، زقاق المدق -
صفحات 45-79ادبیات انتقادی همواره منعکس کننده جهت گیری ها و اندیشه های مبارزان علیه حاکمیت های استبدادی بوده است. وجود رویدادهای عرصه اجتماعی و سیاسی زمینه مشترکی در ادبیات فارسی و عربی برای حضور شاعران در این حیطه فراهم کرده است. اشعار سیاوش کسرایی و احمد مطر نیز از جهت زمینه اجتماعی، محتوا و استراتژی های زبانی در حوزه انتقادی قرار دارند؛ از این رو این مقاله سعی دارد با استفاده از روش تحلیل گفتمان انتقادی با تاکید بر الگوی اجتماعی شناختی وندایک، ضمن شناسایی گفتمان های شکل گرفته در اشعار دو شاعر، ایدئولوژی ها و سازوکارهای زبانی گفتمان مدار اشعار را بازشناسی کرده و مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. بررسی اشعار نشان می دهد که هر دو شاعر، با استفاده از زبان شعری و خلق گفتمان انتقادی، پیوند ظریفی بین جهان شعر و واقعیت برقرار کرده اند و از رهگذر آن در مسیر آگاهی بخشی به ملت مبارز پیشگام بوده اند. همچنین ساختار زبانی و مفهومی گفتمان های شکل گرفته در اشعار حاکی از این است که کسرایی و مطر در کنار تعهد به مبارزه و انتقاد با استفاده از استراتژی های زبانی و قدرت تاثیرگذاری آن، نظام گفتمان انتقادی یکپارچه ای را در برابر سطله استبداد خلق کرده اند. گفتمان غالب در اشعار کسرایی با هدف پیروزی مبازران، ارائه راهکار مقاومت و اعتراض و ترسیم افق های رهایی بنا شده است؛ در مقابل گفتمان مسلط در اشعار احمد مطر بیشتر به بازتاب تلخی های نظام حکومت با هدف مشروعیت زدایی از سلطه حاکمان صورت بندی شده اند.
کلیدواژگان: سیاوش کسرایی، گفتمان انتقادی، احمد مطر، ایدئولوژی -
صفحات 81-98
جریان سیال ذهن به ارائه جنبه های روانی اشخاص داستان می پردازد و به کل حوزه آگاهی و واکنش عاطفی روانی فرد گفته می شود که از سطح پیش گفتار آغاز شده و به بالاترین سطح که سطح کاملا مجزای تفکر منطقی است، می انجامد. داستان «السفینه» از جبرا ابراهیم جبرا از جمله داستانهای معاصر عربی است که به این شیوه نوشته شده است. نویسنده با ارائه آمیزه ای از دیدگاه دانای کل و تک گویی درونی، اندیشه ها و خاطرات و واکنش های عاطفی روانی دو راوی اصلی داستان را در برابر رخدادهای زندگی شان روایت می کند. در این مقاله برآنیم تا با نقد و بررسی داستان، به تطبیق ابعاد و ویژگی های جریان سیال ذهن در داستان مذکور بپردازیم.
کلیدواژگان: داستان، سیال ذهن، جبرا، السفینه، تک گویی درونی، زاویه دید -
صفحات 99-128
از موضوعات پرکاربرد در شعر جاهلی، عاذله (زن سرزنش گر) و انواع ملامت های وی نسبت به شاعر و رفتار و کردار او است. ترس از مرگ و تمایل به باقی ماندن نام نیک و قهرمان بودن، شاعر را به افراط در انفاق مال و شجاعت و بی پروایی می کشاند، و از طرف دیگر شاعر از فقر و مرگ و نیستی احساس نگرانی می کند؛ و از این رو دو شخصیت متضاد در شعرش جلوه گر می شود: یکی خود شاعر که در قالب فردی افراطی و بی پروا تصویر می شود، و دیگری عاذله که به صورت فردی عاقل و متعادل خود نمایی می کند. بین این دو شخصیت کشمکشی صورت می گیرد که در صورت گفتگویی خارجی نمود می یابد. این پژوهش به بررسی اسلوب و فن گفتگو در قصایدی که عاذله در آن حضور دارد، می پردازد، و نحوه حضور شخصیت عاذله را در شعر شاعران جاهلی به روش توصیفی- تحلیلی مورد بحث و تحلیل قرار می دهد. با بررسی این شخصیت، در قصاید شاعران بزرگی همچون؛ لبید بن ربیعه، حاتم طایی، النمر بن تولب، مخبل السعدی، عروه بن الورد، عنتره بن شداد، ابو ذویب الهذلی و کعب بن سعد الغنوی جایگاه زن در عصر جاهلی به عنوان شریکی عاقل وسخنگویی دانا مطرح می گردد؛ شریکی که به او حق استدلال و گفتگو داده می شود تا بتواند مرد را در مسیر داشتن اندیشه ی صحیح و متعادل، یاری نماید.
کلیدواژگان: شعر جاهلی، شخصیت عاذله، انواع عاذله، گفتگوی شاعران با عاذله -
صفحات 129-156ابوفراس حمدانی شاعر با احساس قرن چهارم هجری است که در زندان رومیان، چکامه ای در سوگ مادرش به نظم کشید و بارودی، شاعر باذوق قرن سیزدهم هجری است که در روزگار تبعید، به یاد همسر فقیدش اشک حسرت ریخت و طرح چامه ای باشکوه را در انداخت. این دو چکامه از جمله باشکوه ترین سوگ سرودهای این دو سراینده و ادبیات عربی است. تحلیل ساختاری و محتوایی این دو اثر جاودان و قرار دادن آن ها در ترازوی نقد و موازنه، چشم انداز کلان این نوشتار را تشکیل می دهد. پژوهش حاکی از آن است که این دو اثر شایان، با برخورداری از وحدت موضوعی و صدق هنری، عواطف دردآلود، دغدغه های روانی و شرایط ناگوار حاکم بر زندگی دو سراینده محنت کشیده را به نیکویی و در نمایی هنری به تصویر می کشند. دلالت ساختار سروده ها بر احوال و احساسات دو سراینده که در سطح گزاره ها، واژگان و حروف، نمودار شده، از جمله شباهت های دو چکامه است. اختلاف بین این دو چامه نیز، برآمده از تفاوت بین شرایط و روحیات سرداری است گرفتار که در سوگ مادرش، اشک می ریزد و امیر رانده شده ای که داغدار همسر خاک نشین خویش است.
کلیدواژگان: سوگ سرود (مرثیه)، تحلیل موازنه ای، ابوفراس حمدانی، محمود سامی البارودی -
صفحات 157-187شاعران معاصر عربی برای بیان تجربه های گوناگون، اهداف مورد نظر و نیز برای رهایی شعر از حالت خطابه گری و گزارشی و در راستای اصالت بخشی به اثر ادبی، به فراخوانی چهره های سنتی و بویژه چهره های دینی روی آورده اند. آنان این شخصیت ها را به دلیل برخورداری از دلالت های بالقوه و سازگاری با تجربه های معاصر خویش بکار گرفته و به منظور انتقال مفاهیم ذهنی، به شکل نمادین از آنها بهره ها برده اند. پژوهش حاضر بر آن است تا به واکاوی حضور شخصیت حضرت ایوب (ع) در شعر معاصر عربی بپردازد. در این راستا، نخست با نگاهی گذرا به جنبه هایی از ویژگی های شخصیتی آن حضرت در تورات و قرآن کریم پرداخته و سپس رویکرد سه شاعر معاصر عربی «بدر شاکرالسیاب»، «محمود درویش» و «عبدالعزیز المقالح» را در فراخوانی این چهره ی دینی تبیین نموده است. برداشت این است که ایوب شاعران معاصر، تابع دغدغه های فردی و اجتماعی- سیاسی آنان است و عهده دار تجسم ناکامی های ایشان است.
کلیدواژگان: ایوب، شعر معاصر عربی، رنج، صبر، پایداری، آشنایی زدایی
-
Pages 1-22Persian and Arabic have had long-lasting religious and cultural symbiosis. Due to their speakers’ similar cultural conditions and geographical proximity, the two languages have lived a long time near each other, have grown together and enriched each other. The authors of this article studied the word formation processes in the two languages and showed the capabilities and limitations of each of these two languages in dynamicity and productivity. The study has scrutinized derivation, compounding and semantic change in words as three main common mechanisms of word formation in the two languages. The results show that although compared to Arabic, fewer texts have been written in Persian and the language has had a passive stance to Arabic, the well-developed derivational and compound structure Persian has served the productivity of the language during the last century and a wide range of new words have found their way to the vocabulary of the mass reservoir of Persian vocabulary. In contrast, the templatic nature of derivation in Arabic, peculiar to the language, brings about certain constraints in the production of compound words that are part of the lexicon of every living language.Keywords: word formation, derivation, compounding, semantic change
-
Pages 23-43Realism represents the world as it is, not as we want. Realistic novel is a depiction of the society with all its ugliness and beauty. The novelist depicts an event in a specific location, at a specific time by means of characters and conducts it in a particular direction through the choice of a point of view. This image of the time, location, characters and point of view shows the history of society along with its economic and political developments. The School in Al-e-Ahmad’s novel and Alley in Najib Mahfouz’s novel are two places in a certain period in a society where the colonial powers and internal despotism determine with their actions the destiny of the people of the land that they rule. The destiny of these people is the topic of these two novels.Keywords: Realism, The School Principal novel, Midaq Alley novel
-
Pages 45-79In the field of critical literature, Siavash Kasraie and Ahmad Matar's poems can be comparatively analyzed in terms of their social background, poetic content and linguistic strategies. Applying A.van Dijk’s socio–cognitive model of discourses studies, this paper uses critical discourse analysis to identify discourses formed in the works of the poets and analyzes the ideologies and discourse-oriented linguistic mechanism of the poems. A comparative study of the poems shows that both poets, use poetic language and create a critical discourse to establish a delicate link between the world of poetry and the reality, and through this, they have been forerunners in the awakening of the revolutionary nation. The linguistic and conceptual structure of the discourses formed in poems indicate that beside commitment to fight and criticism, Kasraie and Matar have also maintained the literary commitment and the effectiveness of the poem and have used linguistic strategies to create a dominate and integrated critical discourse against dictatorship.Keywords: Siavash Kasraie, Ahmad Matar, critical discourse, ideology
-
Pages 81-98
The stream of consciousness deals with the psychological aspects of the characters in a novel. It refers to one’s entire domain of consciousness and his emotional-psychological reaction which begins from pre-speech level and ends in a completely separate logical section. The story of al-Safibah (the ship) by Jabra Ibrahim Jabra is a modern Arab story written in this manner. Using a mixture of omniscient point of view and monologue, the writer reports the ideas and memories of the two main narrators of the story and their reaction to the events in their lives. The present paper seeks to analyze the story and compare the different dimensions and features of the stream of consciousness in this novel.
Keywords: novel, stream of consciousness, Jabra, ¬al, Safinah, internal monologue, point of view -
Pages 99-128
One of the commonest topics of Pre-Islamic poems is Azelah (reproachful woman) and her reproaches about the poet and of his way of thinking and behavior. The fear of death and the desire to leave a good name and be a champion can cause the poet to go to extremes in donating the property and make him bold and fearless. On the other hand, the poet is worried about death and inexistence. Therefore, two conflicting characters are found in these kinds of poems. One is the poet (himself), who is a fearless extremist, and the other one is the Azelah (blamer) who appears as a moderate and wise woman. The opposition between these two characters appears in the form of external conversation. Thus, this research not only seeks to find out the style and technique of speech in the odes in which the blamer is present, but also tries to analyze the concept of Azelah and its symbols in Pre-Islamic poems.
Keywords: Pre, Islamic poetry, Azelah, intertextual analysis -
Pages 129-156Abufiras al-Hamdani is a romantic poet of the fourth century A. H. who composed a mourning ode for his mother when he was in the Roman’s prison; and Barudi is a gifted poet of the thirteenth century A. H. who, in the time of exile, shed tears of wistfulness and composed a magnificent ode in memory of his late wife. These two odes are of the most magnificent mourning poems of these two poets and Arabic literature. An analysis of the structure and the content of these two immortal works, and putting them on the scale of criticism and equalization make up the vast perspective of this writing. The present study suggests that these two meritorious works, with their thematic unity and artistic veracity, picture the painful sentiments, mental concerns, and conditions governing the lives of these afflicted poets well and in an artistic manner. The results of the present study show that although the artistic techniques of expressing the poets’ affection have differentiated the odes, the transcendental affection, the outstanding personality and the relatively similar conditions of these two poets have given them a similar atmosphere.Keywords: mourning poem (elegy), comparative analysis, Abufiras al Hamdani, Mahmoud Sami al Barudi
-
Pages 157-187Contemporary Arab poets have started to recall classic and especially religious figures in their poems to present experiences and ideologies, to rescue the poetry from reportage state and also to enhance their own poetry. The reason why they make use of these religious figures in their poetry is their potential implications and their compatibility with poet’s own current experiences. Poets also make use of these figures to convey their intellectual concepts in a symbolic form. The present study tries to investigate the presence of the prophet Job in contemporary Arabic poetry. In this regard, we first take a glance at personal features of the prophet Job from the perspective of Quran and Old Testament, then from the perspective of three contemporary Arab poet’s approach, namely Badr Shakir al-Sayyab, Mahmoud Darwish, Abd al-Aziz al-Maghaleh, to see how they represent this religious figure in their poetry. The result shows that Job in the contemporary Arabic poetry is an indication of their individual and social concerns.Keywords: Job, contemporary Arabic poetry, agony, patience, stability
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.