ماهنامه نفت، گاز و انرژی
سال پنجم شماره 23 (مهر 1393)

مخزن گاز پارس جنوبی واقع در جنوب غربی کشور ایران با حجم تقریبی 2/14 هزار میلیارد مترمکعب گاز درجا و 18 میلیارد بشکه میعانات گازی، بزرگ ترین منبع گازی جهان به شمار می رود. قرار گرفتن این منبع عظیم گازی در مرزهای آبی مشترک کشورهای ایران و قطر از سوی دیگر باعث شده تا برداشت و استخراج گاز از این منبع مشترک در اولویت کاری پروژه های عمرانی کشورمان قرار گیرد. طرح جامع بهره برداری از این مجموعه گازی مجموعا در قالب 24 فاز پیش بینی شده است که 10 فاز از این تعداد به بهره برداری رسیده، 4 فاز در حال ساخت می باشد و 10 فاز باقی مانده در قالب فازهای 35 ماهه به صورت قرارداد EPCC در تاریخ 25/3/1389 تماما به شرکت های ایرانی واگذار گردید. با گذشت 40 ماه از احداث این پالایشگاه ها، هیچ کدام از این فازها نتوانسته اند اهداف از پیش تعیین شده را محقق نموده و پیشرفتی بالاتر از 73 درصد کسب نمایند.
در این مقاله که به صورت مطالعه موردی بر روی فازهای 24-22 انجام گرفته، دلایل بروز تاخیر در این فازها و همچنین میزان اثرگذاری هر یک از این دلایل به روش تحقیق میدانی شناسایی و راهکارهای کاهش تاخیر زمانی جهت بهره برداری سریع از این پروژه ها ارائه شده است.

به طورکلی در صنایع و نیروگاه های برق با اصلاح فرایندها و یا اضافه نمودن فرایندهای تکمیلی، می توان به راحتی بخش عمده ای از فاضلاب تولیدشده در نیروگاه ها را تصفیه نمود. استفاده از آب در فرایند تولید برق اجتناب ناپذیر می باشد. آب مصرفی در چرخه تولید پذیرنده موادی خواهد شد که نهایتا به عنوان فاضلاب از نیروگاه خارج می شود. همچنین به دلیل وجود پرسنل و نیروی انسانی شاغل در نیروگاه، همواره فاضلاب بهداشتی نیز وجود خواهد داشت. نیروگاه رامین جزء یکی از صنایع مهم کشور می باشد که در راستای هدف تولید بخشی از برق مورد نیاز کشور از احتراق سوخت های فسیلی استفاده می کند. تصفیه خانه فاضلاب بهداشتی این نیروگاه با ظرفیت 100 مترمکعب در شبانه روز از نوع تصفیه بیولوژیکی هوادهی گسترده می باشد. این تصفیه خانه فاضلاب متشکل از مخزن بتنی دریافت پساب، پمپ های انتقال پساب، مخازن بتنی هوادهی و ته نشینی و مخزن کلرزنی و همچنین بستر لجن خشک کن می باشد و در حال بهره برداری است. در این مطالعه میزان حضور آلاینده ها در پساب بهداشتی نیروگاه از جهت کمی بررسی گردید. در هر فصل سال از پساب بهداشتی تصفیه شده نمونه برداری و نتایج با استانداردهای حدود مجاز خروجی در ایران مقایسه گردید. در نتیجه این مقایسه پارامتر COD دارای مشکل آلودگی می باشد که جهت کاهش آن تاحد مجاز پروژه، افزایش یک مرحله ته نشینی با استفاده از منعقدکننده مناسب پس از حوضچه هوازنی درنظر گرفته شد.

سیستم های آبگرمکن های خورشیدی کاربردهای گسترده ای در هر دو بخش صنعتی و خانگی دارا می باشند. گرمایش آب با استفاده از انرژی خورشیدی نه تنها به لحاظ زیست محیطی، دوستدار محیط زیست است، بلکه هزینه نگهداری و عملیات آن در مقایسه با سایر کاربردهای انرژی خورشیدی کمتر است. در این مقاله به بررسی انواع آبگرمکن های خورشیدی با جریان طبیعی (ترموسیفون) و اجباری (پمپ دار) پرداخته شده است و اجزای طراحی در سیستم آبگرمکن های خورشیدی از جمله کلکتور، مخزن ذخیره، تبادل گر گرما و سیال عامل مورد ارزیابی قرار گرفته است. همچنین استانداردهای موجود در سیستم آبگرمکن های خورشیدی معرفی و ارزیابی شده است.

افزایش سهم مازوت در تولید نیروگاه و کاهش چشمگیر تخصیص گاز در سال های اخیر، علاوه بر افزایش آلودگی زیست محیطی، باعث افزایش حجم تعمیرات و نگهداری واحد و همچنین افزایش توقف واحدها بدلیل بروز نشتی در بویلر و برخی اختلالات در کارکرد طبیعی بویلرها گردیده است. مطالعه انجام شده در این زمینه نشان می دهد که علی رغم طراحی بویلر برای استفاده از سوخت گاز و مازوت، قابلیت بهره برداری طولانی مدت با سوخت مازوت باعث بروز خسارت های گسترده در بویلر می گردد و در برخی موارد بدلیل افزایش فشار کوره ادامه بهره برداری را غیرممکن می سازد. در این مقاله خسارت های ناشی از بهره برداری پیوسته از مازوت و راهکارهای کاهش عواقب سوء استفاده پیوسته از مازوت بررسی شده است.

استفاده از فناوری های نوین به خصوص فناوری نانو در راستای کاهش اثرات سوء آلودگی های زیست محیطی، به عنوان یکی از راهکارهای مدیریتی مطرح می باشد. یکی از مواردی که این فناوری کاربرد خود را متبلور می نماید، در ارتباط با منابع آب می باشد که در نظر گرفتن چالش های پیش رو، ضرورت استفاده از آن را پررنگ تر نموده است. در این مطلب برخی کاربرد های فناوری نانو در صنعت آب اشاره شده است.

یکی از مهم ترین راه های ازدیاد برداشت از مخازن نفت، روش های حرارتی می باشد. در این روش ها با استفاده از انرژی حرارتی برخی از خصوصیات نفت را تغییر می دهند تا خروج نفت از مخزن تسهیل شود. هدف کلی از فرایندهای حرارتی کاهش گرانروی نفت، کاهش گرانروی نفت و افزایش بهره برداری می باشد، با افزایش دمای سیال مخزن، گرانروی نفت کاهش می یابد و نفت در اثر فشار حاصل از بخارهای موجود، به سمت چاه های تولید حرکت می کند. تزریق بخار یکی از موفق ترین روش های حرارتی می باشد. انرژی لازم برای تولید بخار به طور معمول توسط سوزاندن گاز طبیعی تامین می شود. ازدیاد برداشت از مخازن نفت به روش خورشیدی یکی از فناوری های نوین برای استخراج نفت خام سنگین با فرآیند حرارتی می باشد که اساس آن تزریق بخار به مخزن بوده، اما از نظر تامین انرژی برای تولید بخار متفاوت است. در این مقاله به بررسی روش تزریق بخار، معرفی فرآیند نوین ازدیاد برداشت به روش خورشیدی و مقایسه آن با روش معمول تزریق بخار می پردازیم.

در عملیات کراکینگ در پتروشیمی ها و جداسازی برش های هیدروکربنی در پالایشگاه ها، وجود ترکیبات گوگرددار و اسیدهای آلی کلردار و مواد خورنده مانند اسیدهای نفتنیکی و اسیدهای کربوکسیلیک کلردار موجب خوردگی های شدید و توقف های ناخواسته در تولید و صرف هزینه های گزاف تعمیر یا تعویض تجهیزات می گردد. حساسیت موضوع تداوم تولید در کشور موجب می گردد تا به منظور کاهش شدت خوردگی و کاهش زمان و هزینه های تعمیر و تعویض تجهیزات در پالایشگاه ها و پتروشیمی های کشور سالانه 720 تن ترکیبات ناشناخته تجارتی خارجی با قیمت 5 دلار بر کیلوگرم وارد کشور گردد که هزینه ای معادل 000/600/3 دلار در سال را به کشور تحمیل می کند. هدف حصول دانش فنی فرمولاسیون ها و تولید مواد ضدخوردگی و روش کنترلی تزریق برای تبیت PH و فرمولاسیون ابداعی با استفاده از مواد اولیه داخلی و طبق فرایند صنعتی با قیمتی کمتر از 20 درصد نمونه های خارجی تولید انبوه شود و با ترکیبات ناشناخته و گرانقیمت خارجی جایگزین شود. دستیابی به دانش فنی مذکور موجب کاهش زمان توقف های ناخواسته تولید در واحدهای عملیاتی پالایشگاهی و پتروشیمی قطع وابستگی به مواد ضدخوردگی مورد نیاز پالایشگاهی و پتروشیمیایی در شرایط تحریمی محسوب میگردد.

یکی از مسائل عمده در رابطه با بهره برداری در شبکه های انتقال و توزیع، مسئله عمر هادی ها و کاهش تدریجی عمر مفید آنها است که با توجه به رشد چشم گیری بار بررسی اقتصادی آن نسبت به گذشته متفاوت گشته و از اهمیت ویژه ای برخوردار است. طراحی هادی های خطوط شامل ملاحظات مهندسی ساده مثل افت ولتاژ نیست، چنین تصمیماتی عواقب اقتصادی قابل توجهی دارد. در این مقاله یک روش برای ارزیابی هزینه های هادی براساس پارامترهای اقتصادی بیان شده است. با استفاده از این روش نیز مقایسه ای بین طول عمر هادی با توجه توان عبوری و هزینه تلفات انرژی با درنظر گرفتن متغیرهای مختلف، از جمله رشد بار و افزایش قیمت برق صورت می پذیرد و همچنین تعیین طیف بارگذاری مقرون به صرفه یک هادی خاص بررسی می گردد.

نیروگاه را می توان به عنوان یکی از بزرگترین مصرف کننده های انرژی در صنعت درنظر گرفت و افزایش بازده هرچند ناچیز در آن می تواند مقادیر بسیار زیادی در انرژی صرفه جویی حاصل نماید. در این مقاله اجزای سیکل واحدهای 320 مگاواتی نیروگاه بخاری اصفهان معرفی شده و جهت بررسی ترمودینامیکی سیکل واقعی آنها برنامه ای رایانه ای تدوین گردیده و با استفاده از آن میزان تاثیر خلاء کندانسور و TTD هیترهای فشار قوی بر بازده و قدرت خروجی نیروگاه اصفهان بررسی شده است. در ادامه با بیان معایبی که از نظر تبادل گرما در کندانسور و هیتر شماره 7 واحد 5 نیروگاه اصفهان وجود دارد، در مجموع کاهش بازده 0/85 درصد برای این واحد محاسبه شده است و به این ترتیب نتیجه گرفته شده است که تعویض لوله-های معیوب کندانسور و تعویض هیتر شماره 7 می تواند این کاهش بازده را جبران نموده و کارایی این واحد را افزایش دهد. با انجام برآورد اقتصادی در حالت مازوت سوز بودن نیروگاه طی 124 روز و در حالت گازسوز بودن نیروگاه طی 388 روز هزینه ها بازمی گردند.