دو ماهنامه مهندسی مدیریت
پیاپی 59 (آذر و دی 1393)

آلوین تافلر در سال 1980 وقوع موج سوم تمدنی را بشارت داد و گفت که بشر تاکنون دو انقلاب بزرگ را پشت سر گذرانده است: یکی انقلاب کشاورزی و دیگری انقلاب صنعتی، و اکنون جامعه بشری در آستانه سومین انقلاب، یعنی انقلاب الکترونیکی ایستاده است. وی سپس «کلبه الکترونیکی» را به عنوان نماد دنیای مدرن معرفی کرد و گفت: این کلبه به صورت کانون اصلی صف آرایی نیروهای فردای موج سوم در خواهد آمد.از آن روز تاکنون، صدها بار بر حجم فلسفه و ادبیات راجع به موج سوم و عصر الکترونیکی افزوده شده و پدیده هایی همچون تجارت الکترونیکی، بانکداری الکترونیکی، آموزش الکترونیکی، دولت الکترونیکی و... آنچنان خودمانی و در عین حال، اثر گذار شده اند که به راحتی ابعاد حاکمیت های ملی و مناسبات بین المللی را جابجا می کنند و همه روزه نشانه ها و ردپاهایی از آنها در نقاط مختلف این دهکده جهانی می بینیم. (تاری و عربی، 1386)

واژه معماری معنایی عام را در اذهان ما تداعی می کند که ناشی از سابقه آن در تمدن بشری است. برای این واژه در بستر سازمان و فناوری اطلاعات تعاریف کمابیش مشابهی ارائه شده است. شاید بتوان معماری را ساختاری بنیادین از سیستم ها اجزا و ارتباطات درونی و بیرونی و اصول حاکم بر طراحی و نمو آنها دانست. ازطرفی واژه ENTERPRISE به هر مجموعه ای از سازمان اطلاق می شود که دارای اهداف مشترک و عملیات مشترک باشد. این مجموعه می تواند شامل کل سازمان و یا بخشی متمایز دریک سازمان و یا دامنه های وظیفه ای از یک سیستم و گاهی حتی مجموعه ای میان سازمانی باشد. (CIO COUNCIL 2000) مجموعا می توان اصطلاح معماری سازمانی (ENTERPRISE ARCHITECTURE) را چنین تعریف کرد: یک نقشه سازمانی است که ساختار ماموریت و اطلاعات موردنیاز سازمان و فناوری های لازم برای پشتیبانی از آنها را تشریح کرده و فرایند گذار برای پیاده سازی این فناوری ها را تعریف می کند (CIO COUNCIL 1999). در تعریف موردنظر ما در این نوشتار& معماری سازمانی عبارتست از ساختار کلی نظام برنامه ریزی فناوری اطلاعات که به کارگیری بهینه از فناوری اطلاعات را درجهت دستیابی به استراتژی های کسب و کار هدایت می کند. (PERKS & BEVERIDGE 2003)

در فرهنگ لغات وبستر((توانمندسازی)) به سه جزء تقسیم شده است که در اول اسم به معنی قرار دادن در داخل،عازم کاری شدن،رفتن در داخل و ((توان)) به افراد اجازه می دهد که دیگران را قانع کنند تا فعالیتها و یا موارد بحث را طبق انتظار تغییر دهند و به دارنده قدرت فرصت می دهد تا دیگران را قبل از درگیر شدن به عواقب یا جریان عمل آگاه کرده یا باز داردو موقعیت یاوضعیت ناشی ازیک عمل مثل شروع کردن،تکامل دادن،گسترش دادن وتوانمند کردن است (ریسنت،1992). توانمندسازی فرآیند توسعه است،که باعث افزایش توان کارکنان برای حل مشکل و ارتقای بینش سیاسی و اجتماعی کارکنان شده تا آن را قادر سازد عوامل محیطی را شناسایی وتحت کنترل خود گیرند (آقایار، 1382). درفرآیند توانمندسازی سعی برآن است تا محیطی ایجاد شود که تک تک افراد برای قبول مسئولیت در زمینه رشد و توسعه،توانایی،اعتماد به نفس،تعهد و آزادی عمل داشته باشند.باید توجه داشت توانمندی چیزی نیست که مدیران و رهبران به افراد اعطاء کنند،بلکه ایجاد شرایطی است که در آن افراد به قله توانایی های بالقوه خود صعود کرده و به نافع ترین وجه ممکن تصمیم گیری و اقدام نمایند(لامعی،1382).توانمندسازی افراد به معنی تشویق آنان برای مشارکت بیشتر در تصمیم گیری هایی است که برفعالیتهای آنها موثر است.یعنی این که فرصتهایی برای افراد فراهم شود تا نشان دهند که می توانند ایده های خوبی آفریده و آنها را به عمل تبدیل کنند(اسمیت،1381). به عبارتی دیگر توانمندسازی موانع رشد،ترغیب خطرپذیری،خلاقیت و نوآوری و قدرساختن افراد به حل مشکل،افزایش مسئولیت و از بین بردن ترس است.به طور خلاصه توانمندسازی،خاتمه دادن به هر چیزیست که موجب توقف رشد،آزادی عمل،اعتماد به نفس،مشارکت و همکاری افراد می شود(عقلمند واکبری،1382).توانمندسازی،یعنی اینکه کارکنان بتوانند به خوبی وظایفشان را درک کنند،پیش از آنکه به آنان بگویید چه کار می کنند(جعفرقاسمی،1382).

ایجاد سیستم حمایت از تصمیم گیری (DSS= Decision Support Systems) با استفاده از داده های نه چندان گسترده معمولا باعث می شود تا دانش مطمئن پایه گذاری نشده و تصمیات تحت شرایط عدم اطمینان و بر نادرستی اتخاذ شود که این امر منجر به خسارتهای زیادی می گردد. هر چند در بسیاری از موارد، جمع آوری کامل داده ها جهت ایجاد سیستم حمایت از تصمیم گیری با هزینه های قابل توجهی همراه است. برای رفع این معضل بررسی موضوعی مورد بحث تنها در برگیرنده یک روش تصمیم گیری خاص تجاری است که در آن فقط به مجموعه اندکی از داده ها می توان دست یافت. با استفاده از تکنیک توزیع داده به روش مگا یا mega diffasion صحت یادگیری مرحله مدلسازی سیستم حمایت از تصمیم گیری بهبود یافته است. این تکنیک از دو ابزار یادگیری بهره می برد که عبارتند از شبکه توزیع معکوس و شبکه بیز. در این بررسی موضوعی تصمیمات مختلف تجاری بررسی شده و نشان می دهد که تکنیک توصیه شده با استفاده از تجارب خیلی محدود می تواند پیش بینی صحیح و دقیق را افزایش دهد.

اکثر ما هنگام روبه رو شدن با موقعیت های تهدیدآمیز یا فشارزا احساس تنش و اضطراب می کنیم این گونه احساسات، واکنش های بهنجاری در فشار روانی است. اضطراب یکی از شایع ترین مشکلات عاطفی و روحی روانی انسان ها است که گاهی اوقات در ساده انگاری به موضوعات زندگی و عدم درمان به موقع و عدم اتخاذ شیوه مناسب آن چنان در تار و پود زندگی انسان نفوذ می کند که به جرات می توان گفت زمینه بسیاری از بیماری های جسمی، کسالت های روحی، آشفتگی های رفتاری و واکنش های نامناسب او را تشکیل می دهد. در ارزیابی فرد مضطرب نکته اساسی تشخیص اضطراب طبیعی از اضطراب غیر معقول و بیمار گونه است. اضطراب عبارت است از یک احساس منتشر، ناخوشایند و مبهم هراس و دلواپسی با منشاء ناشناخته، که به فرد دست می دهد و شامل عدم اطمینان، درماندگی و برانگیختگی فیزیولوژی است. وقوع مجدد موقعیت هایی که قبلا استرس زا بوده اند یا طی آن ها به فرد آسیب رسیده است باعث اضطراب در افراد می شود. همهٔ انسان ها در زندگی خود دچار اضطراب می شوند، ولی اضطراب مزمن و شدید غیرعادی و مشکل ساز است. تحقیقات و بررسی ها نشان می دهند که اضطراب در خانم ها، طبقات کم درآمد و افراد میان سال و سال خورده بیشتر دیده می شود.

ادبیات مدیریت پروژه حاوی توسعه پیکره تحقیقات به منظور شناسایی عوامل بحرانی موفقیت هستند. عمده این مطالعات بر پروژه هایی که در سازمان های غیردولتی اجرا گردیده اند تاکید می کنند. یا اینکه در تعدادی از موارد در سازمانهائی که نیمه دولتی هستند انجام شده اند با وجود فاصله مشخصی که از نظر کیفی بین بخش غیردولتی و دولتی وجود دارد. این مقاله به دنبال این خواهد بود که در جستجوی عوامل کلیدی موفقیت سیستم اطلاعاتی در بخش دولتی باشد.
بررسی روش تحقیق به صورت نمونه ای از یک پروژه تکمیل گردیده است. این مطالعه به طور تجربی قصد دارد عوامل کلیدی موفقیت را آزمون کند و تاکید در ادبیات مدیریت موجود به عنوان عامل مهمی در موفقیت انجام پروژه سیستم اطلاعات در پروژه های فن آوری اطلاعات در بخش دولتی خواهد بود. این تحقیق به طور موکد تلاش نموده که عنوان نماید تفاوت مشخصی بین بخش دولتی و غیردولتی در پروژه های فن آوری اطلاعات از لحاظ عوامل کلیدی موفقیت وجود دارد. به طور مشخص کاربرد عوامل کلیدی در مدیریت پروژه در یک محیط غیررقابتی دولتی نشان می دهد که باید گروهی از یک عملکرد عقلایی باشد. هر چند ترتیب اهمیت و تسلط هر کدام از عوامل بر طبق گزارشات فرق می کنند. اما در تحقیقات قبلی تاکید بر تلاشهایی بوده که در بخش های غیردولتی انجام گردیده است.

در مفهوم جدید توسعه منابع انسانی، انسانهای سازمانی بایستی به مهارت هایی مجهز شوند که هیچگونه مشکلی بااهداف سازمان نداشته باشند و با درک و تحلیل پیامد های فعالیت ها و بینش علمی، تمام توانمندی ها، انرژی، تخصص و اندیشه خود را در راستای تحقق ماموریتهای سازمانی جهت گیری کنند و به طور مستمردر سازمان ایده های جدیدی تولید کنند.

در اوایل دهه 1960، مبانی برنامه ریزی استراتژیک را پایه گذاری شدو دو سال پس از آن، مفهوم استراتژی را به جهان کسب وکار وارد گر دید. در دهه 1990 عصر جدید رویکردهای استراتژی آغاز شد. هنری مینتزبرگ معتقد است که اصولا استراتژ ی زاییده دو اصل محیط رقابتی و محدودیت منابع است. بدون رقابت، استراتژی امری بی معناست و هر کجا محیط رقابتی باشد، این رویکرد کارساز است.»در جریان استراتژی رقابتی، برای دستیابی به یک جایگاه مشخص در بازار در بین رقبا، باید به سه سوال اساسی پاسخ داده شود:الف- چه کسانی مشتریان مورد نظر سازمان هستند؟ (چه کسی)ب- سازان برای مشتریان مورد نظر، چه کالا و خدماتی را عرضه می کند؟ (چه چیزی)ج – سازمان چگونه این کالا و خدمات را عرضه می کند؟ (چگونه)در یک بازار رقابتی، شرکتی ماندگار است که نیازهای مشتری را بهتر از رقیب تامین کند. یک سازمان باید مرز فعالیت خود را در بازار تعیین کرده، مشتریان خود را انتخاب کند و ارزشی را که می خواهد در قالب کالا وخدمات برای آنان بیافریند، مشخص سازد.

وضعیت حاد رقابتی در دهه 1980 میلادی و وجود بحرانهای فزاینده اجتماعی در جوامع صنعتی، درجه اثر بخشی و توان موجود سازمانها را برای پاسخگویی به اوضاع تحول یافته محیطی در معرض چالش قرار داد تا جایی که شمار روز افزونی از اندیشمندان خلاء های ناشی از نبودن رهبران پرتوان و تحول آفرین را منشا بروز بسیاری از ناهنجاری ها و روند های بحران زا در جوامع صنعتی تلقی کرده اند. افزون بر این موارد، روند رو به رشد پدیده دانش محوری به عنوان اهرم راهبردی سازمانها در شرایط حاد رقابتی به عنوان عامل مهم دیگری در تکوین نظریه رهبری تحول آفرین، اقتضائات است و فضای جدیدی را در عرصه فعالیتهای سازمانی حاکم گردانید.گروهی تغییر را با ماجراجویی «Adventurism» اشتباه می کنند، بدیهی است وقتی که اثر تغییرات تعادل حیاتی یک سازمان یا جامعه را (Home status) دستخوش نوعی بهم ریختگی بنماید تا تعادل جانشینی جایگاه خود را استحکام ببخشد و تغییرات برون سازمانی و درون سازمانی بتواند با تعادل و تعامل برسند و نظم نوین (New Order) جانشین روش های کهنه و متروک بشود تعارضاتی را بهمراه خواهد داشت. به گفته مولانا جلال الدین مولوی همواره ذات آشنا در گردابها غرق می شوند تا به تعادل دست یابند.ناپلئون معتقد بود که «خواستن توانستن است» «فرانسیس بیکن» نظر داد«دانستن توانستن است» امروزه اندیشمندان عصر حاضر می گویند «دانستن تغییر است» و تغییر را لازمه حیات و هستی انسانها می دانند. دگرگونی و تغییر پدیده ای است تند که بشر آگاه در انتظار آن بوده و هست لذا آهنگ تغییرات در زمینه های تکنیکی و اجتماعی دیگر مثل گذشته تصاعد عددی ندارد امروز جوامع دستخوش تحولات شگرف شده و تغییرات تابع تصاعد هندسی است و سرعت جابجایی تغییرات همراه با سرعت نور و شاید مافوق نور در عصر ما و آینده خواهد بود که بشریت را خسته و شگفت زده می کند.نوگرایی پدیده ای است ذاتی آینده نگر که باید توام با تغییر و تحول باشد که تنها پدیده گریز ناپذیر جهان هستی و اهرم نیرومند تحول محسوب می گردد، برای بهره گیری از نیروهای سازنده انسانی و مادی در بستر زمان و استفاده از منابع باید در جستجوی روش های کارساز و مثبت توام با ژرف نگری و پژوهشهای مداوم بود، تا با تحلیل و بررسی و رهبری اثربخش موجبات توانبخشی و تحرک بشود، در عصر حاضر، تحول، بازسازی و نوسازی یکی از ابعاد مهم پویایی سازمانی بوده و بنابراین، مدیریت تغییر در سازمانها یکی از مشکل ترین وظایف مدیران پیشرو است. رهبری تحول آفرین فرآیند نفوذ آگاهانه در افراد یا گروه ها برای ایجاد تغییر و تحول نا پیوسته در وضع موجود و کارکرد های سازمان به عنوان کل است. رهبران تحول آفرین از طریق گفتار و کردارشان کل جامعه را متحول می کنند و نفوذ فراوانی در میان پیروانشان دارند. این نوع رهبری زمانی تحقق می یابد که رهبران علایق پیروانشان را به کار افزایش دهند آنان را از هدفها و ماموریت ها آگاه سازند و تشویق شان کنند که فراتر از منافع فردی بیندیشند.

نخستین برنامه پزشکی از راه دور با هدف مراقبت از بیماران روانی و آموزش پزشکی دردهه 90 میلادی راه اندازی شد. ازاین سیستم برای تعلیم دانشجویان پزشکی، بابهره گیری از ابزارهای ویدیویی اتاق های کلینیک و کلاس های درس که به هم متصل شده بودند و ارتباط نزدیکی بین محیط آموزشی و شرایط عملی درمان فراهم شده بود، استفاده گردید.در سال 1968 بیمارستان ماساچوست ارتباط ویدیویی میکروویو را بین بیمارستان و فرودگاه لوگان بوستون برقرار کرد تا مسافران در صورت لزوم امکان دسترسی سریع به پزشک را داشته باشند. حدود 1000 بیمار از این سیستم استفاده کردند. در سال 1978 برای تامین پوشش پزشکی نواحی دور افتاده کوئیزلند در استرالیا یک شبکه ماهواره ای راه اندازی شد. پیش از ایجاد این شبکه مشاوران پزشکی از طریق تلفن رادیو با خدمات پزشکی هلیوکوپتری برای دسترسی به بیماران استفاده می کردند. هدف اصلی این پروژه ارتقاء میزان دسترسی به مراقبت های پزشکی در مناطق بومی بود.رشد روز افزون صنایع ارتباطی، مخابراتی و انفورماتیکی هر روز دنیا را با انقلابی جدید مواجه می کند. انقلاب فن آوری اطلاعات و ارتباطات در کلیه بخش های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و امنیتی کشورها تاثیراتی قابل توجه بر جای گذاشته است. با توسعه و کاربرد موثراین فن آوری در بخش پزشکی می توان به دنبال تحول عظیمی در نظام ارائه خدمات بهداشتی و درمانی امیدوار بود.

در نظام کنونی اقتصاد بین الملل که معاملات و مبادلات اقتصادی بیش از پیش در تعامل با یکدیگرند، اهمیت شرکتهای فعال در عرصه های تجاری در حال افزایش است. شرکتها هر روز به دنبال افزایش سهم خود در بازارهای تجاری هستند و پیوسته سعی می کنندکالاها وخدمات خود را با کیفیت و کمیت بهتری ارائه دهند و روابط مستحکم تری بر پایه وفاداری و اعتماد با مشتریان خود داشته باشند. روابطی که بین خریدار و فروشنده در بازارهای مصرفی شکل می گیرد ماهیت کاملا متفاوتی با روابط خریدار و فروشنده در بازارهای صنعتی دارد. در بازارهای صنعتی به دلیل پیچیده بودن فرآیند خرید، تعاملات کنش و واکنش قوی تری بین طرفین معامله نسبت به بازارهای مصرفی نیاز است(زکلیکی و همکاران،1389،ص22). برای شرکتها علائم تجاری همانند یک تصویر یا یک شناسنامه عمل می کنند که در جهت شناخت، جذابیت، کیفیت و ارائه آن به صورت نمادی متمایز و قابل رقابت با سایرین اهتمام می ورزند. با توجه به اینکه نام و علامت تجاری در زمان اجرای معامله بسیار مطرح است و اجرای معامله نیز یکی از پر جاذبه ترین مباحث تجارت جهانی است که در ادبیات بازاریابی نیز توجه زیادی به آن معطوف گردیده است. امروزه در بازار جهانی، مارکهای تجاری قوی حرف اول را می زنند شاید به دلیل اینکه مارکهای تجاری یک ابزار رابطه ای مهم برای مدیریت ارتباط با مشتری در شرکتها می باشند در واقع نام تجاری از جمله دارایی های نامشهود شرکت است که منبع بالاترین ارزش هاست(نادی و همکار،1389).