فهرست مطالب

مطالعات قرآن و حدیث - سال هفتم شماره 2 (پیاپی 14، بهار و تابستان1393)

نشریه مطالعات قرآن و حدیث
سال هفتم شماره 2 (پیاپی 14، بهار و تابستان1393)

  • تاریخ انتشار: 1393/06/26
  • تعداد عناوین: 7
|
  • محمود تقی زاده داوری صفحات 5-35
    مقاله حاضر به یکی از مسایل إلاهیات اجتماعی با عنوان تمثیل های جامعه شناسانه پرداخته است. إلاهیات اجتماعی به رشته ای اطلاق می شود که تلاش می کند تا نقطه نظرات و دیدگاه های رهبران دینی (خداوند، پیامبران و امامان) در زمینه حیات اجتماعی انسان و مسایل و لوازم و عوارض ذاتی و عرضی مرتبط با آن را از طریق پژوهش در متون دینی روشن سازد.
    این قبیل پژوهش ها به غایت ضروری و با اهمیت اند زیرا دیدگاه رهبران دینی برای بهبود زندگی جمعی مان را به ما می آموزند و تکمله ای بر پژوهش های فلسفی (فلسفه اجتماع) و پژوهش های تجربی (جامعه شناسی) محسوب می شوند. این پژوهش ها در عین حال می توانند، گامی در مسیر دستیابی به نظریه اجتماعی اسلامی در نظر گرفته شوند.
    تحقیق در مسئله تمثیل های جامعه شناختی در متون دینی کاری نو و بی سابقه است. در این تحقیق، سه دسته از تمثیل ها در قالب تمثیل های اندام واره ای، تمثیل های مکانیکی و تمثیل های میدانی، استخراج و شرح داده شده اند. اگرچه این تمثیل ها، در متون اسلامی متعددی موجود بوده اند، ولی هیچگاه با رویکردی جمعی و جامعه شناسانه مورد بررسی قرار نگرفته اند. نوآوری مقاله حاضر نیز در همین نگرش جامعه شناسانه به این متون و شرح و توضیح آنها می باشد. این تحقیق و نظایر آن، پای متون اجتماعی اسلام را به زندگی روزمره جمعی ما باز کرده و زمینه بهره گیری از آنها در بهبود اوضاع و شرایط مختلف اجتماعی را فراهم می آورند. تعدد و تکثر تمثیل های جامعه شناختی در متون دینی در عین حال حاوی این نکته است که حیات اجتماعی انسان دارای واقعیتی کاملا غامض، مبهم، و پیچیده است که تنها از طریق تشبیه و تمثیل و استعاره می توان از موجودیت آن پرده برداشت.
    کلیدواژگان: تمثیل، تشبیه، تمثیل جامعه شناسانه، متون اسلامی، متون شیعی، إلاهیات اجتماعی
  • رضا اکبری، محمدحسن شیرزاد، محمدحسین شیرزاد صفحات 37-61
    شهید سید محمد باقر صدر از معدود اندیشمندانی شمرده می شود که در زمینه تفسیر موضوعی قرآن کریم اقدام به نظریه پردازی نموده است. مفهوم محوری در نظریه ایشان «استنطاق» است که به معنای ارائه پرسش های جدید به قرآن جهت اخذ پاسخ های مناسب از آن می باشد. عدم توضیح مبسوط این نظریه توسط ایشان از سویی و کارآمدی فراوان آن از سوی دیگر بسط این نظریه را ضروری می سازد. وجود «الگوی گفتگو» در نظریه هرمنوتیک فلسفی گادامر که دارای همسانی الگویی با نظریه شهید صدر است، زمینه را فراهم می آورد که با استفاده از «روش مطالعه تطبیقی نامتوازن» دست به بازخوانی نظریه شهید صدر زده و آن را در قالب نظریه ای بسط یافته ارائه نمود.
    از رهگذر این مطالعه تطبیقی، پی جویی مولفه هایی همچون گفتگوی معرفتی مفسر و قرآن، لایه های گوناگون معنای قرآن، لایه های مختلف فهم مفسران، پرسش سازی های مبتنی بر نیازهای عصری و پاسخ یابی های متناسب با این نیازها در نظریه شهید صدر ممکن می گردد. این پژوهش علاوه بر روشن ساختن ابعاد نظریه شهید صدر، اهمیت پرداختن به تفسیر موضوعی در کنار تفسیر ترتیبی را نیز معلوم می دارد.
    کلیدواژگان: تفسیر موضوعی، هرمنوتیک فلسفی، شهید صدر، گادامر، استنطاق
  • یونس دهقانی فارسانی، سید کاظم طباطبایی، حسن نقی زاده، مهدی جلالی صفحات 91-116
    آیه 24 سوره نساء که به «آیه متعه» نیز معروف است، از جمله آیات پربحث و مناقشه میان مفسران شیعه و سنی است. علاوه بر اختلاف دیدگاه ها در معنا و تفسیر آیه، وجود برخی از روایات مشعر به قرائت متفاوت این آیه و وجود عبارت اضافه در برخی از قرائت های منسوب به صحابه و ائمه (ع) باعث گردیده است که این آیه از جنبه قرائت و شبهه تحریف قرآن نیز دارای اهمیت گردد. در این نوشتار با بررسی متنی و سندی روایات نقل شده در منابع شیعی، واکاوی اظهار نظر مفسران بزرگ شیعه در دوره های گوناگون تاریخی، بررسی تفاسیر روایی اهل سنت و بیان دیدگاه های برخی از مستشرقان تلاش شده است که دامان شیعه از اتهام قول به تحریف قرآن پاک و منسوب بودن قرائت متفاوت قرآن به ائمه (ع) در این آیه رد گردد.
    کلیدواژگان: تحریف قرآن، آیه متعه، روایات تفسیری، روایات تحریف نما، مستشرقان
  • حسین هوشنگی، محمد هادی امین ناجی، محمد صادق جمشیدی راد، محبوبه موسایی پور صفحات 117-143
    در دهکده جهانی معاصر، سبک ها و شیوه های متعددی برای زندگی همسران مطابق با ادیان، علوم، سلایق، آداب، رسوم و فرهنگ های مختلف در جوامع وجود دارد؛ مسلما دین مبین اسلام به عنوان یک دین پیشرو و به عنوان کامل ترین آنها، الگو و سبک خاص و ویژه ای برای همسران در همه حوزه ها از جمله حوزه عاطفی دارد که باید مورد توجه و تبیین دقیق قرار گیرد تا جوانان، خانواده ها و در یک کلام اجتماع اسلامی با آن، به عنوان بهترین الگوی عشق ورزی آشنا شده، به ارزش های اصیل دین خود نزدیک و آن را در زندگی خود عینیت بخشند. بر این اساس و به منظور تقویت و حفظ کیان خانواده و نجات زندگی زناشویی انسان ها به عنوان یکی از مهم ترین معضلات و مسائل اجتماعی، در مقاله حاضر به تبیین اهمیت و جایگاه عشق به عنوان یک فضیلت اخلاقی- قرآنی در حوزه عاطفی سبک زندگی همسران با روش توصیفی تحلیلی پرداخته و به این نتیجه رسیده ایم که در میان الگوهای متعدد عشق ورزی، آنچه آموزه های قرآن و دیگر متون اسلامی- اخلاقی بر آن تاکید دارند، عشق و محبت بر اساس ویژگی های شخصیتی، معنوی و روحانی همسر است که نه تنها داشته های ظاهری و جسمانی را نفی نمی کند، بلکه آن ها را تحت تاثیر قرار داده، دلنشین تر و جذاب تر کرده و می تواند در مسیر کمال، انسان را به سوی عشق الهی رهنمون سازد.
    کلیدواژگان: قرآن کریم، خانواده، عشق، همسران، زندگی زناشویی
  • سید مهدی لطفی صفحات 145-171
    روش طبقه بندی احادیث متاثر از نظام طبقه بندی در هر دوره ای است که مولفان کتب با در نظر گرفتن روش های مرسوم در عصر خویش به طبقه بندی احادیث می پردازند. کلینی جزء محدثانی است که در طبقه بندی احادیث کتاب شریف «کافی» از روش طبقه بندی عصر خود یعنی طبقه بندی مفهومی آموزه های حدیثی بهره گرفته است. اصل انتخاب و گزینش مفاهیم کلیدی کافی نیز مبتنی بر ضرورت ها و مسائل مطرح در زمان تالیف آن است. مهمترین محورهایی که از مقدمه کافی قابل استخراج هستند عبارت است از: عقل و جهل، فضل علم، ضرورت تمسک به سنت و قرآن، توحید، نبوت و امامت، آداب و فرائض و احکام.
    کلینی با تکیه بر نقش ابزاری عقل، بر تمسک به کتاب و سنت و اخذ معارف از آنها تاکید دارد و کتاب و عقل و جهل و فضل علم را مقدمه ای بر مباحث توحید، امامت و اخلاق و احکام قرار داده است. کلینی جامع حدیثی خویش را به شیوه درختی از کل به جزء یا از اصل به فرع تنظیم کرده است.
    کلیدواژگان: حدیث، کافی، کلینی، روش های طبقه بندی، طبقه بندی احادیث
  • مهدی ایزدی، سید محمدرضا فقیه ایمانی صفحات 173-202
    یکی از کنیه های امیرالمومنین علی (ع)، «ابو تراب» است که مطابق روایات مربوط، آن حضرت، اول بار توسط نبی مکرم اسلام (ص) با این کنیه مورد خطاب قرار گرفت. در خصوص منشا این کنیه، در منابع روایی و تاریخی گزارش های ضد و نقیضی نقل گردیده است. برخی از این گزارش ها به شدت مقام قدسی و ملکوتی حضرت فاطمه زهرا (س) و حضرت علی (ع) را مخدوش می نماید که متاسفانه برخی از این نوع گزارش ها در منابع روایی شیعه نیز نفوذ کرده و با آنها، با تسامح برخورد شده است.
    در این مقاله مجموع این گزارشها مورد بررسی قرار گرفته و مشخص گردید که بسیاری از این گزارشها ساخته و پرداخته جاعلان حدیث است. پس از آن، تحلیلی از علت نقل و رواج چنین روایاتی ارائه گردید. در نهایت، این مقاله به دنبال آن است تا اثبات نماید که کنیه «ابو تراب» مدال افتخاری است که امیر المومنین علی (ع) به جهت زهد، عبادت و تقوای خود از رسول خدا (ص) دریافت نمود؛ اما مخالفان آن حضرت کوشیدند تا این فضیلت را به ضد ارزش تبدیل کنند.
    کلیدواژگان: ابوتراب، امام علی (ع)، فاطمه زهرا (س)، جعل حدیث، نقد حدیث
|
  • Pages 5-35
    This article is concerned with sociological metaphors in religious texts as a issue of social theology. Social theology is a discipline that teaches us the views of religious leaders، i. e God، the prophets، and the Imams on human social life، through studies on religious sources (Quran and Hadiths). This type of research is، indeed، very important، for it teaches us the views of religious authorities that are necessary for the improvement of our social life، and is a complementary studies for that of sociological and social philosophy. This research can also be considered as an step towards formulating a Shi‘i / Islamic social theory. This type of research is essencially new and innovative. Three types of metaphors، i. e. organic، mechanical and (market and game) field theories، were dealt with and interpretated. Although these metaphors were existed in religious sources، they had not been studied by sociological approach. The initiative of this article rests on this type of sociological approach towards religious text studies. This type of research، brings the religious social texts to the scene of our daily social life and benefits from them for the promotion of social conditions and situations. However، multiplicity and plurality of sociological metaphors in Shi‘i / Islamic texts، at the same time، indicates that: Human’s social life has a very complicated and ambigious nature، which can talk about its existence only through، metaphore، comparison and allegory
    Keywords: Metaphore, Sociological Metaphore, Islamic Texts, Shii Sourcesý
  • Pages 37-61
    Sayyid Mohammad Baqir Sadr is amongst those few Muslim thinkers theorizing on thematic exegesis of Holy Quran. The fundamental concept of his theory is Istintaq that means to ask Holy Quran new questions and to get suitable responses from it. Due to Sadr's summary theory on one hand and the efficiency of this theory on the other hand, the elaborating on this theory is essential. The similarity between dialogue model in Gadamer's philosophical hermeneutics and Istintaq model in Sadr's theory paves the way for reviewing of Sadr's theory and illuminating the hidden aspects of it through asymmetric comparative study. This study can make clear some components in Sadr's theory like the dialogue between interpreter and Holy Quran, the various layers of the meaning of Quran, the different layers of exegete's understandings, to raise questions based upon new needs and to receive suitable replies. In addition to illuminating the hidden aspects of Sadr's theory, this essay also emphasizes the importance of thematic exegesis besides running one.
    Keywords: Thematic Exegesis of Holy Quran, Philosophical Hermeneutics, Sayyid Mohammad Baqir Sadr, Hans Georg Gadamer, Istintaq
  • Pages 91-116
    The verse 24 of Surat al-Nisā’ (Women) which is also known as Āyat al-Mut’a (The verse legalizing ‎temporary marriage) is one of the most controversial themes discussed by Shiite and Sunni ‎commentators of holy Quran. In addition to its interpretation, the traditions received about its ‎meaning in which the verse is recited in a different form and with extra wordings while attributing the ‎reading to some companions and Imams have caused this verse to become significant in this aspect as ‎well. In this essay, after analyzing the texts and Isnads of the traditions mentioned in Shiite sources, ‎mentioning the views of great Shiite exegetes in different eras, reviewing some of the Sunni narrative ‎exegeses and narrating the views of some Western scholars, I have tried to acquit the Shiite of the ‎charge of believing in the distortion of Quran and to reject the traditions attributed to the Imams ‎reciting the verse with different wording‎.
    Keywords: Distortion of Quran, Āyat al Muta, Exegetical Verses, Orientalists
  • Pages 117-143
    In the contemperory global village, there are a vriety of ways and styles for ‎spouses in their family life affected by different religious rules, differrent manners‎‎, customs and cultures. islam as a complete religion certainly lay dawn a special ‎pattern for spouses in cognitive, emotional and behaviorial realm which should ‎be taught and observed by the true believers. Accordingly the importance and ‎status of love as a moral and quranic virtue in the emotional realm of life - style of ‎spouses is being studied. in quranic doctrines and other islamic and moral texts ‎and sources, love is based mainly upon spiritual featuresof spouses without ‎denying the secondary role of outward properties. In addition to that those ‎spiritual qualities promote the corporeal ones and make them more attactive and ‎fantastic and can pave the ground for the real love of god which is the utmost ‎perfection of man.
    Keywords: the Holy Quran, Family, love, spouses, marrial life
  • Pages 145-171
    Methods of tradition’s classification were influence from classification ‎system of each age in which authers take regards it in their compilings. The ‎selection of key concepts and issues in “Kafi” based on necessity and ‎problems of the Koleiny’s age. The main themes that extract from the preface ‎are: wisdom and ignorance, virtue of knowledge, the necessity of adhering to ‎the Sunnah and the Quran, monotheism, prophethood and Imamate, ‎customs and statutes and Jurisprodences. Koleiny emphasize on the ‎instromental role of wisdom and adhering to the sunnah and the Quran ‎and set the books of wisdom and ignorance and virtue of knowledge as the ‎preface for the concepts of monotheism, prophethood and Imamate, ‎customs and statutes andJurisprodences. Koleiny set his comprehensive ‎book in the tree style from the totoal to detail.
    Keywords: Hadith, Kafi, Koleiny, methods of classification, the classification of
  • Pages 173-202
    One of the Nicknames of Amir al-Muminin Ali (as), is "Abu Traub," which according to the related traditions, he was addressed with this nickname at first, by the holy ‎prophet Muhammad (pbuh). There are some conflicting reports ‎in traditional and historical sources about the origin of this nickname. Some of these ‎reports strongly blemish the sacred and divine authority of Fatima Zahra ‎‎(s.a) and Imam Ali (a.s). Unfortunately, some of these reports have pierced ‎in Shia hadith sources and have been treated with them with to lerance.‎ In this article, these reports were evaluated and it was found that many of these ‎reports are fabricated by hadith for geries. Then, an analysis about prevalence ‎of thes enarratives was expressed. Finally, this paper has proved that ‎the nickname “AbuTraub” was a medal that Ali (a.s) received it from Prophet ‎‎(pbuh) because of his piety and his worships; but his opponents tried ‎to convert this virtue in to an tivalue‎.
    Keywords: Abu Turab, Ali (a.s), Fatima Zahra (s.a), fabricating of hadith, Criticizing of ýHadithý