فهرست مطالب
نشریه پژوهش های ایرانشناسی
سال چهارم شماره 1 (بهار و تابستان 1393)
- تاریخ انتشار: 1393/06/13
- تعداد عناوین: 7
-
-
صفحات 1-15ویژگی گیسوری از مفاهیم مبهم و نادر در حوزه حماسه و روایات پهلوانان است، اما با غور در منابع گوناگون و به ویژه در نظر داشتن برخی منابع غیر ایرانی می توان دریافت که همین شواهد اندک نیز به توصیف کهن صاحبان کارکرد جنگاوری در اندیشه اقوام هندواروپایی راه می برد. سرکشی نیز از ویژگی های جدایی ناپذیر پهلوانان است. این صفت نه به معنای طغیان بلکه مترادف حفظ استقلال و عدم وابستگی به دیگر کارکردها به ویژه شاه و دینمرد است. با قیاس روایات ایرانی اعم از متون باستانی و حماسه های فارسی با نمونه های مشابه در نزد برخی اقوام دیگر درمی یابیم که گویا فروهشته مویی نشانه ای نمادین حاکی از سرکشی پهلوانان بوده و بعضا ایشان را از جنگاوران مزدور متمایز می ساخته است، اما سرکشی پهلوانان در متون کهن گوناگون به اشکال مختلف روی می دهد: در قلمرو خدایان به شکل ناسازگاری میان ایزدان جنگاور و دیگران و در حیطه حماسه به صورت تقابل شاه و پهلوان. با تکوین اخلاق موبدانه، گرشاسب در این میان جایگاهی ویژه یافته و ناسازگاری وی در برابر شریعت بروز می یابد.
کلیدواژگان: گیسوری، جنگاوری، سرکشی، لاقیدی، گرشاسب -
صفحات 17-36
بسیاری از پدیده ها و تحولات تاریخی ایران باستان و از جمله دوره هخامنشی ریشه در ساختار قبیله ای جامعه و قدرت دارد. یکی از این پدیده ها هفت خاندان بزرگ است که به رهبری داریوش موفق شدند بردیا / گوماته را سرنگون کنند. نویسندگان باستان تایید می کنند که از این زمان تا پایان دوره ساسانی هفت خاندان با اسامی گوناگون نقش مهمی در ساختار سیاسی، اقتصادی و نظامی ایران باستان ایفا کرده اند. گبریاس یکی از اعضای هفت خاندان زمان داریوش اول است که در سنگنبشته بیستون شخصی از قبیله پاتیشوری خوانده می شود و در گل نبشته های باروی تخت جمشید و نقوش مهر برجای مانده آثاری از او دیده می شود. با توجه به این مدارک، به نظر می رسد که گبریاس در مقام خان قبیله پاتیشوری یکی از بزرگ مالکان منطقه شمال غرب فارس و جنوب شرق خوزستان بوده و قلمرو قبیله پاتیشوری نیز در همین ناحیه قرار داشته است. لیدوما (جنجان فعلی)، محل کشف آثار متعدد معماری هخامنشی، احتمالا مرکز منطقه ای/ قبیله ای گبریاس بوده است. گوردخمه های صخره ای هخامنشی شرق بهبهان را نیز می توان بدو نسبت داد. این منطقه شدیدا تحت تاثیر فرهنگ و هنر عیلام قرار داشته و همان گونه که از مهر شخصی گبریاس برمی آید، او نیز از این نفوذ برکنار نمانده است.
کلیدواژگان: هخامنشیان، هفت خاندان، گبریاس، گل نبشته های تخت جمشید، فهلیان -
صفحات 37-55پسوندهای شخص و شمار در گویش لکی دلفان توزیع گسترده ای دارند و می توانند به گروه های اسمی فاعلی و مفعولی، حروف اضافه و فعل اضافه شوند. رفتار نحوی یکسان فاعل بندهای لازم و متعدی و تقابل آنها با رفتار نحوی مفعول بند متعدی نشان می دهد که پسوندهای مذکور را نمی توان نشانه ساخت ارگتیو در این گویش تلقی کرد. به علاوه، شواهدی مانند حضور این پسوندها بر روی حروف اضافه، علاوه بر افعال، اولویت میزبانی ستاک فعل و نه لزوما اولین سازه گروه فعلی و همچنین وجود مطابقه با مفعول صریح نافی تلقی پسوندهای مذکور به عنوان نشانه مطابقه فاعلی است. همچنین شواهد توزیعی، مانند توزیع یکسان این پسوندها با گروه های اسمی یا ضمایر غیرپیوسته و شواهد تاریخی، نشان می دهد که این پسوندها به نشانه مطابقه تبدیل نشده اند و درواقع هنوز ضمیر هستند.
کلیدواژگان: گویش لکی، پسوند شخص و شمار، ساخت ارگتیو، مطابقه فاعلی، ضمیر پیوسته -
صفحات 57-76شهر جی از دوران قبل از اسلام و شهر یهودیه در دوران اسلامی در دشتی قرار گرفته اند که از سه طرف به ارتفاعات، محصور شده اند. عمده این محدوده در متون جغرافیایی دوران اسلامی به نام رستاق جی، مهم ترین رستاق خوره اصفهان، معروف بوده است. وجود رودخانه زاینده رود، که از میان رستاق عبور می کند، و موقعیت کوه ها، که روی تمامی آن ها و برخی کوه های مجاورشان شواهدی از قلاع و استحکامات دیده می شود، در کنار قرار گرفتن رستاق جی در مرکز ایران، باعث شده تا شهر جی از قبل از اسلام تا قرن چهارم .ق. مرکز خوره اصفهان و از مهم ترین شهرهای ایران ساسانی و جهان اسلام به شمار رود. در قرن چهارم .ق. با حضور آل بویه و تصمیم آن ها برای انتقال مرکز قدرت از جی به یهودیه و در پی آن احداث دروازه ها و سپس دیوار شهر یهودیه، از اهمیت جی کاسته و در عوض شهر یهودیه تبدیل به مرکز خوره اصفهان و یکی از مهم ترین شهرهای جهان اسلام و از مراکز اصلی ایالت جبال گردید. به این ترتیب، افول شهر جی در مقابل رشد شهر یهودیه ارتباط مستقیمی با روی کار آمدن حکومت آل بویه و تصمیمات آن ها برای جابجایی مرکز قدرت از جی به یهودیه داشته است. امروزه با توجه به تخریب کامل دیوارهای هر دو شهر اطلاعات موجود از موقعیت آن ها محدود به نوشته های متون تاریخی و جغرافیایی، اندک شواهد باقی مانده از دیوار شهر یهودیه تا چند دهه پیش و بخش هایی از خندق آن تا به امروز و همچنین حفاری صورت گرفته در تپه جی است. با این همه، گویا با کمک متون جغرافیایی و تاریخی، شواهد باستان شناسانه، نقشه های قدیمی و تصاویر ماهواره ای کرونا بتوان دیوار شهر جی و شهر یهودیه را در رستاق جی مشخص و آن ها را روی نقشه فعلی شهر نمایان ساخت.
کلیدواژگان: جغرافیای تاریخی، باستان شناسی، خوره اصفهان، جی، یهودیه، آل بویه -
صفحات 77-92تکوین حکومت ایلخانی در ایران و پذیرش آیین بودایی از سوی هلاکو زمینه را برای حضور بوداییان در ساختار حکومت فراهم نمود. بوداییان که پیش از این در مناسبات حکومتی در ایران نقشی نداشتند از این پس وارد ساختار حکومت شدند. با پذیرش آیین بودایی در میان تعدادی از ایلخانان، عده زیادی از پیروان آیین بودا از سرزمین های چین و تبت و ایغور به ایران مهاجرت کردند. بوداییان در سراسر قلمرو ایلخانی بتکده های بودایی بر پا کردند و به اجرای آیین مذهبی خویش پرداختند. تعدادی از ایلخانان نیز پیرو آیین بودا شدند و از مشاورت بوداییان بهره می بردند، چنانکه هلاکو و آباقاخان مشاوران بودایی در دربار خود داشتند. علاوه بر این، بوداییان در مناصب نظامی و حکومتی نیز به کار گرفته شدند. بوداییان تا زمان غازان در حکومت ایلخانی به فعالیت خود ادامه دادند، ولی با مسلمان شدن غازان خان اوضاع آن ها تغییر یافت، به طوری که وی بوداییان را مجبور به پذیرش اسلام یا ترک قلمرو ایلخانان نمود. اما پیش از آن بوداییان بعضی از بالاترین مناصب دربار را به دست آورده بودند و در کارهای سیاسی و مذهبی صاحب نفوذ بودند.
کلیدواژگان: مغولان، ایلخانان، بوداییان، بخشیان -
صفحات 93-106یکی از خاندان های محتشم آذربایجان در دوره مغولی و ایلخانی «جماعت ملکان» تبریز است. افراد این خاندان در تبریز و نواحی آن حاکمیت داشتند و در نزد خانان مغول، از جمله هولاکوخان (حک 651 – 663)، مقرب و معزز بودند. چندی از شخصیتهای آن، همچون ملک محمود، امیرمجدالدین محمد و ابوالمجد تبریزی، شاعر و عالم بودند و اشعار و آثاری از آنها در دست است. اطلاعات مختصر و پراکنده ای از این خاندان در منابع ادبی و تاریخی موجود است و با هم پیوستن این اطلاعات می توان به شناخت چندی از افراد این خاندان دست یافت.
کلیدواژگان: آذربایجان، خاندان ملکان تبریز، سفینه تبریز، روضات الجنان، مجمع الآداب -
صفحات 107-121مهرها واثر مهرها از جمله مدارک ارزشمند جهت مطالعه ساختار اقتصادی، سیاسی و فرهنگی دوره سلوکی محسوب می شوند. به سبب کمبود مطالعه و پژوهش های منسجم در این زمینه، مجموعه های بزرگی از بایگانی های اداری سلوکی ناشناخته باقی مانده اند. از جمله محوطه های شاخص دارای اثر مهر و اسناد بایگانی شده این دوره، می توان به شهرهای قومس، شوش، اروک، نیپور، بابل، سلوکیه و کدش اشاره نمود که هزاران نمونه ارزشمند را در خود جای داده اند. اثر مهرهای بایگانی شده این دوره حاکی از گرفتن مالیات، معاملات گوناگون از جمله آزادی برده، خرید و فروش نمک و زمین در حضور شاهدان و تحت نظارت مستقیم مقامات اداری است. اثر مهرهای مذکور اغلب دارای مضامین هلنیستی اند و برخی از آنها به همراه اسناد وکتیبه های یونانی به دست آمده اند. با توجه به نقوش و کتیبه های اثر مهرها می توان به گسترش ارتباط تجاری میان شرق و غرب به مرکزیت بین النهرین و شهر سلوکیه پی برد که نقشی بسیار حیاتی را در اقتصاد امپراتوری سلوکی ایفا می نموده است.
کلیدواژگان: دوره سلوکی، سلوکیه، بایگانی، اثر مهرها، تجارت و مالیات
-
Pages 1-15Having curly hair (Persian: gīsvari) is one of the obscure and rare concepts in the epics and heroic stories but various texts and particularly some of the non-Iranian sources pertaining to this issue could show us some evidenc regarding the ancient descriptions of warriors in Indo-european culture. Moreover، obstinacy (Persian: sar-keshi)، as one of the indispensable characters of heros، doesn’t mean “insurrection”، but it designates some kind of “independence” of two other functions، especially the first one، namely the “King-Priest”. It is possible to find the literal meanings of “Gīsvari” (having long locks or dishevelled hair) in some texts. The termGīsvari has occurred in the Iranian stories (either old texts or New Persian epics). It could be compered with its equivalents in some other cultures. This comparison would show us that symbolic signification of this term refers to the obstinacy of warriors distinguishing them from mercenary soldiers. According to the old beliefs، obstinacy of heroses appears in different forms: first، the incompatibility between warrior deities and other ones in the divine territory; and second، the heroses and kings’ discord in the epic literature. After the genesis of the priestly ethics of Zoroastrianism، Garshasb’s role retrogrades to a particular status and his obstinacy emerges as against religious laws.Keywords: Having curly hair, warrior, Garshasb, obstinacy
-
Pages 17-36
It is the tribal structure of society and power with which one can explain many developments in ancient Iran in particular in the Achaemenian period. The ancient authors confirm that seven families with various names played an important role in political، economic and military structures of Persia from this time up to the end of Sasanian period. By choosing Gobryas، described in the Old Persian and Elamite evidance as a Patischorian and a member of seven families during the reign of Darius I، as a case study، the present paper attempts to discuss this concept from a new perspective based on the Persepolis tablets and seal impressions preserved on them. In the light of this evidence، it seems that Gobryas as the leader of Patischorian tribe was one of major landlords of northwestern Fars and southeastern Khuzestan. It is suggested that this region was the house of Patischorian tribe. Further، it is argued that Liduma (modern Jenjan)، where Achaemenid architectural works have been discovered، was probably a regional/tribal center of Gobryas. The Achaemenid rock-cut tombs in Behbahan might be attributed to Gobryas family. This region was influenced by Elamite culture and art and، as the personal seal of Gobryas indicates، Gobryas family was not separated from it.
Keywords: Achaemenids, seven families, Gobryas, Persepolis tablets, Fahliyan -
Pages 37-55This study explores the person/number suffixes in Laki in a descriptive-analytic method. Having a broad distribution، these suffixes can attach to subject and object NPs، prepositions، and verbs. By considering the uniform syntactic behavior of subjects of transitive and intransitive predicates and it’s contrast with the behavior of objects of transitive predicates، the authors show that these suffixes are not ergative markers. The presence of these suffixes on prepositions as well as verbs، priority of verbal stem and not necessarily the first constituent of VP for hosting these endings and the agreement relation between these suffixes and direct objects evidences that viewing these suffixes as subject agreement markers is not on the right track. Finally، using evidenc like the uniformity of distribution of these suffixes with NPs and dependent personal pronouns، together with historical evidenc regarding the origination of verbal suffixes from pronouns، the authors argue that these suffixes are pronoun and are not fully converted into verbal agreement markers yet.Keywords: Laki, person, number suffix, ergativity, subject agreement, dependant pronoun
-
Pages 57-76The cities of Jay in pre-Islamic and Yahudiya in the post Islamic period were located in a plain delimited from three sides by surrounding heights. This area، referred to in historical and geographical documents as the Rostāq-i Jay، was the most important rural district of Isfahan''s khora. With rising of Buyids، they decided to change the seat of power from Jay to Yahudiya and consequently the construction of the city wall. Given the complete destruction of both city،s wall، the only data available on their location are limited to the texts and few archaeological traces. Therefore، while analyzing the reasons for change of hub in Isfahan from Jay to Yahudiya، the article tries to determine the location of walls of Jay and Yahudiya in Jay district on the basis of geographical and historical texts، archeological evidence، old maps and satellite photos، and traces them on the current city،s map.Keywords: Historical geography, Archaeology, Isfahan, Jay, Yahudiya, Buyids
-
Pages 77-92Formation of the Ilkhanid rule and conversion of Hulagu to Buddhism Let Buddhists to participate in Ilkhanid rule. Buddhists hadnot any role in Iranian politics before، and this was seen as a permission to them to take part in the statecraft. After this، many Buddhists migrated from China، Tibet، and the Uyghurestan to Iran. They built some temples which sought to convert people to Buddhism. Some of the Ilkhanid Kings converted to Buddhism and like Hulagu and Abaqa Khan appointed some of Buddhists as their consultants. Buddhists developed area of their influence up to get involved in military and political affairs. They were in good position till Ghazan converted to Islam and left them between converting to Islam or leaving the country.Keywords: Mongols, the Ilkhanate, Their Political Affairs Buddhists, Bakhshis
-
Pages 93-106One of the rich families of Azerbaijan during Mongol and Ilkhanid period was “Jamā‘at-e Malekān” of Tabriz. The persons of this family had rulership in Tabriz and its districts and were nobles and respected persons for the Mongol khans including Holagu (rule: 651-663). Some personalities of this family، like Malek Mahmūd، Amīr Majd al-Dīn Muhammad and Abu al-Majd Tabrizi، were poets and scholars and their poems and works are now available. Brief and scattered information about this family can be found in literary and historical sources and by joining them together some knowledge about the persons of this family may be obtained.Keywords: Azerbaijan, Malekān family of Tabriz, Safīne, ye Tabriz, Raudāt al Jinān, Majma al Ādāb
-
Pages 107-121The Seleucid Seals and bullae play a significant role in understanding the administration and social structures of this period. Due to the limitations in the Seleucids sigillographic study، a wide variety of administrative archives of bullae found from important sites such as Qumis، Susa، Babylon، Nippur and Kadesh are waiting for the researchers to deal with the bullae’s various aspects. Apart from the hellenistic style، characteristic of bullae، they generally are bearing the impressions concerning the political and social status of Seleucid officials as well as the bureaucratic economic system of the Seleucid society. It seems that there has been association between the iconography of the seal and its owner’s social or political status. In some cases، the iconography of the seal could have been served to realize either the role of seal owners or his professional status because the privilege of some of iconographic motif of the seals were reserved for a certain class of nobility.Keywords: Seleucids, Sigillography, Bullae, Seleucid commercial interactions, system of taxation
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.