فصلنامه طب اعتیاد
پیاپی 8 (بهار 1394)

این مقاله عمدتا خلاصه ی بخش هایی است از دو سند سازمان ملل متحد در مورد درمان وابستگی در زنان مصرف کننده ی مواد و زنانی که مواد تزریق می کنند. در این مختصر به موانع ورود زنان به درمان وابستگی به مواد اشاره شده و با توجه به شواهد موجود راهکارهایی برای رفع این موانع پیشنهاد می شوند.
زنان به نسبت مردان درصد اندکی از مصرف کنندگان مواد را تشکیل می دهند و در زمره ی جمعیت های خاص به شمار می آیند. همانند سایر جمعیت های خاص، زنان هم پیش از آغاز مصرف مواد نسبت به اکثریت مصرف کنندگان - در این مورد مردان - هم مشکلات بیشتری داشته اند و هم در پی مصرف مواد با مشکلات بیشتری مواجه هستند. عموما زنان مصرف کننده ی مواد از منابع کم تری مانند اشتغال، درآمد و حمایت خانواده برخوردارند، بیشتر احتمال دارد که همسر یا شریک زندگی آن ها مصرف کننده ی مواد باشد و بیشتر از مردان مصرف کننده مسئولیت مراقبت از فرزندان را بر عهده دارند. در مقایسه با مردان، زنان در آغاز درمان...

بر اساس تخمین های بین المللی، 150-100 میلیون نفر کودک خیابانی در جهان وجود دارد (سازمان جهانی بهداشت 2000، ولپی 2002). این ارزیابی ها نشان می دهد کودکان خیابانی در بیشتر کشورهای جهان وجود دارند، هر چند تعریف کودک خیابانی و نحوه ی برخورد با آن در کشورهای مختلف، متاثر از پس زمینه های اجتماعی و فرهنگی خاص محلی، متفاوت است. کودکان خیابانی معمولا به دو گروه کلی طبقه بندی می شوند (سازمان جهانی بهداشت 2001):...

مفهوم گروه های خاص در اعتیاد بسیار مهم است. در حقیقت وجود هر نوع شرایط خاص در زندگی و یا وضعیت خاص پزشکی و روانی می تواند شکل بروز، سیر بیماری و برنامه ریزی های درمانی پزشک و روان شناس را تحت تاثیر قرار دهد. این گروه ها به دو دسته ی کلی تقسیم می شوند:1-گروه دارای بیماری های همراه: جسمی (به ویژه درد مزمن و ایدز) و روان پزشکی2-گروه دارای شرایط ویژه: بارداری، نوجوانی، افراد مسن، زندانیان، کارمندان معتاد سیستم های درمانیهمراهی اختلالات روان پزشکی و سوء مصرف مواد یک پدیده ی شناخته شده و بسیار پیچیده است. مشکلات و علائم روانی می توانند مرتبط با مصرف (drug‐induced)، غیر مرتبط با مصرف و یا ترکیبی از هر دو حالت باشند. تاثیر مواد بر بیماری روان پزشکی معمولا شامل...

چگونه می توان اطمینان یافت که پایین آمدن سن اعتیاد در کشور ما منجر به رواج این پدیده در مدارس شده یا این آمار رو به صعود در کمیت و رو به نزول در سن مصرف، تنها از سنجش وضعیت کودکان خیابان گرد و یا آن دسته از نوجوانانی که با اتمام مدرسه به پارک و بوستان ها می روند، به دست آمده است؟ آیا راهی برای کشف این حقیقت وجود دارد یا...؟ ترس از شیوع پدیده ی اعتیاد در نوجوانان که چند سالی است زنگ خطرهای آن به صدا در آمده است، اما آیا راهکاری برای مقابله با آن داریم؟
آماری که هم زمان با اعلام سن شروع اعتیاد که به پانزده سال (علی رضا جزینی، مشرق نیوز) رسیده است و حتی پیش از آن، به این صورت در مجلس شورای اسلامی طرح شده بود که...

اعتیاد سالمندی یکی از مشکلات شایع سلامتی در بزرگ سالی است که به دلیل شرایط آن کم تر شناخته شده و مورد توجه قرار گرفته است. اهمیت آن را زمانی درمی یابیم که بدانیم در سال 1989 در آمریکا مبلغی حدود 233 میلیون دلار هزینه ی مراقبت های پزشکی مربوط به اختلالات ناشی از سوء مصرف مواد در این گروه سنی شده و به طور قطع این هزینه ها رو به افزایش است. بر اساس اظهار نظر خانم دکتر نورا دی والکو، سکان دار NIDA در سال 2011، درصد سالمندان سوء مصرف کننده ی داروهای غیر قانونی و یا داروهای نسخه شده بین سال های 2002 تا 2009، دو برابر افزایش یافته و از 7/ 2 درصد به 2/ 6 درصد رسیده است. با توجه این آمار و آنچه که پیر شدن جمعیت ایران در سال های آینده نامیده می شود و بر اساس اظهار نظر فرج الله عارفی، نائب رئیس کمسیون اجتماعی مجلس که می گوید تا سال 1404 درصد سالمندان جامعه 130 درصد افزایش می یابد، می توان به اهمیت موضوع پی برد...

معضل مصرف مواد در میان مهاجران، اگرچه مساله ی ناشناخته ای نیست، با این حال به اندازه ی کافی به آن پرداخته نشده است. پناهندگان از یک سو به دلیل مواجه شدن با شرایطی که تا به حال تجربه نکرده اند و از سوی دیگر، و ترک خانه و کشور و تعلق های خاطر خود، با فشارهای روانی زیادی روبه رو هستند. بنابراین افزایش احتمال مصرف مواد و در پی آن، آسیب های ناشی از مصرف مواد همچون ابتلا به HIV، دور از انتظار نیست. در این مقاله فعالیت های انجام شده در زمینه ی درمان و کاهش آسیب مصرف مواد در میان مهاجران در جمهوری اسلامی ایران مورد بررسی قرار گرفته است...

یافته های همه گیر شناسی گواه آن است که اگر چه میزان مصرف مواد در زنان کم تر از مردان گزارش می شود، اما شمار مصرف کنندگان و معتادان به مواد در میان زنان رو به افزایش است. علاوه بر این، گذر زنان از فاز های اعتیاد با مردان متفاوت است. به بیان دیگر زنان بسیار سریع تر از مردان از مصرف گاه به گاه و تفریحی مواد به اعتیاد می رسند، پاسخ آن ها نسبت به محرک های ایجاد کننده ی بازگشت به مصرف مواد بیشتر بوده و میزان عود بالاتری را از خود نشان می دهند. اما مردان در مقایسه با زنان نسبت به اثرات ناخوشایند مواد همچون علائم محرومیت حساس تر هستند. تفاوت های جنسیتی در پاسخ های فیزیولوژیک و روان شناختی نسبت به سوء مصرف مواد کاملا مستند بوده و به خوبی آشکار گردیده که...

بسیاری از مصرف کنندگان مت آمفتامین (شیشه)، این ماده را برای افزایش قوای جنسی مصرف می کنند؛ در واقع مت آمفتامین به یک ابزار مرموز جنسی تبدیل شده است. به گفته این افراد، با مصرف مت آمفتامین علاوه بر افزایش توان جنسی، لذت جنسی نیز بیشتر می شود به گونه ای که گاهی این افراد بر این عقیده هستند که بدون مصرف این ماده، رفتار جنسی امکان پذیر نیست و از طرفی پس از مصرف مت آمفتامین به شدت نیاز جنسی افزایش می یابد. همین امر باعث بوجود آوردن مشکلات متعددی می شود از جمله شکل گیری رفتارهای جنسی لگام گسیخته به این معنی که توانایی کنترل کردن رفتارهای جنسی در مصرف کنندگان به شدت کاهش می یابد، تکانه های جنسی ناشی از مصرف مت آمفتامین می تواند فرد مصرف کننده را در معرض ابتلا به بیماری هایی نظیر ایدز قرار دهد و این در حالی است که نتایج مطالعات متعدد نشان می دهند...

عوارض قلبی و بیماری های همراه، در بین بیماران وابسته به الکل و یا داروها شایع میباشد و نشان داده شده که تعداد ویزیتهای اورژانس و آمار بستری در بین مصرفکنندگان مواد بالاتر است. سوء مصرف مواد میتواند طول اقامت در بیمارستان را طولانی نموده و برنامهی ترخیص را تحت تاثیر قرار دهد. همچنین میتواند سبب بستری مجدد و افزایش نیاز به مراقبتهای بهداشتی گردد. از طرف دیگر، به نظر میرسد بستری شدن یک فرصت خوب جهت مداخلات و شروع درمان باشد.

مصرف مواد محرک همچون محرک های شبه آمفتامینی و کوکائین، به فرد احساس سرخوشی، تندرستی و بالا رفتن خلق می بخشد و باعث افزایش انرژی، کاهش نیاز به خواب و احساس تقویت بنیه می گردد. به این دلیل این مواد به منظور بالا بردن خلق و بیداری و هوشیار ماندن برای شرکت در مهمانی های طولانی مدت و یا موارد دیگر مورد استفاده قرار می گیرد. استفاده ی ابزاری از محرک های شبه آمفتامینی برای کارکنان برخی مشاغل نظیر رانندگان بین راهی و یا دانشجویان به صورت خاص جذابیت دارد. شباهت ها و تفاوت های مت-آمفتامین و کوکائین قابل توجه است. هر چند اثرات آنی هر دو مشابه است، اما اثرات مت آمفتامین طولانی تر باقی می ماند و از کوکائین شدیدتر است. «نشئگی» کوکائین عموما 15 تا 30 دقیقه ادامه می یابد، در حالی که «نشئگی» مت آمفتامین..

اعتیاد به مصرف اپیوئید ها اختلالی مزمن و عود کننده است که در جوامع گوناگون مبتلایان نسبتا زیادی دارد. اگر فردی بازه ی حاد ترک را پشت سر بگذارد، تنها اولین قدم را به سمت پاک بودن طولانی مدت برداشته است و لزوما به یک درمان نگهدارنده ی درازمدت نیاز خواهد داشت. گزینه های این نوع درمان شامل: 1) درمان مبتنی بر قطع ماده ی مخدر با بهره گیری از گزینه های دارویی و غیر دارویی، 2) درمان دارویی درازمدت با آگونیست های اپیوئیدی مانند متادون یا بوپرنورفین و 3) درمان دارویی درازمدت با آنتاگونیست های اپیوئیدی مانند...

سیزده سال پیش در پی بروز آمار بالای تشنج در بیماران تحت درمان با آمپول های دیکلوفناک سدیم، معاونت دارو و غذای وزارت بهداشت (سازمان غذا و داروی امروز) تصمیم گرفت تا داروی ترامادول را به عنوان جایگزین مسکن های پرمصرف قبلی به فارماکوپه ی دارویی ایران اضافه نماید. به خاطر دارم در آن سال ها سردبیر اخبار پزشکی شبکه خبر بودم و هم زمان داروخانه ای را در شهر تهران مدیریت می کردم، اما از تاثیرات اپیوئیدی این دارو هیچگونه اطلاعی نداشتم. در طول آن سال هالله

مصرف، سوء مصرف یا وابستگی به چند ماده، پدیده ی شایعی است که در بسیاری از مواقع در نوجوانی آغاز می شود و همراهی آن با سایکوپاتولوژی عمیق تر نیز موضوعی است که پژوهش های آن را تایید نموده اند. افرادی که این مشکل را دارند، ممکن است مسائل جدی تر زیستی - عصبی و رفتاری را تجربه کنند و آسیب های بیشتری از مشکل خود ببینند. علت ایجاد این رفتار، موضوع پژوهش های متعددی قرار گرفته است اما مطالعات موجود نشان دهنده ی مشکلات روان شناختی جدی تر، الگوهای رفتاری محیطی، دسترسی به مواد دروازه ای و سهولت دسترسی به دارو و نبود درمان مناسب برای وابستگی به یک ماده می باشد و احتمالا موضوعی که بیشتر از بقیه مطالعه شده (و مورد تاکید است)، تمایل به...

سوء مصرف مواد مخدر سنتی مانند ترکیبات تریاک در ایران، سابقه ی دیرینه ای دارد. در سال های اخیر به دلایل مختلف مانند دسترسی آسان و قیمت نسبتا پایین، مصرف مواد مخدر صنعتی مانند شیشه (مت آمفتامین) و کراک به تدریج افزایش یافته و بر اساس آمار، اکنون شیشه دومین ماده ی مخدر مصرفی در ایران است. یکی از عوارض بسیار خطرناک سوء مصرف شیشه، ایجاد جنون (سایکوز) می باشد که ممکن است...

وقفه ی تنفسی در خواب که به آپنه ی شبانه (Sleep Apnea) نیز معروف است، معمولا شب ها رخ می دهد و طی آن تنفس فرد برای مدت کوتاهی قطع می شود. این اختلال خواب باعث می شود که جریان تنفس فرد در حین خواب به طور موقت (بیش از 10 ثانیه) قطع گردد و سپس بار دیگر ادامه یابد. وقفه های تنفسی حین خواب به دو دسته ی کلی آپنه ی انسدادی خواب (ناشی از اختلال در مجاری تنفسی) و آپنه ی تنفسی مرکزی در خواب (ناشی از نبود تلاش تنفسی) طبقه بندی می شوند (1). بسیاری از بیماران، ترکیبی از این دو نوع وقفه ی تنفسی را دارند، اما شایع ترین نوع آن وقفه ی تنفسی انسدادی (OSA) می باشد. ریسک فاکتور عمده برای آپنه ی انسدادی حین خواب و سندرم مقاومت مجاری تنفسی (UARS)، چاقی و بدشکلی های...

خانواده درمانی ساخت نگر به دلیل تاکید بر نقش بافت خانواده در ایجاد مشکلات و نیز راه حل آن ها، با دیگر رویکردها وجه اشتراک دارد. اما آنچه باعث می شود در میان نظام های خانواده درمانی منحصر به فرد باشد، کاربرد استعاره های فضایی و سازمانی، چه به لحاظ شرح مشکلات و شناسایی راهکارها و چه به لحاظ تاکید بر رهنمودها و دستورات مستقیم و نیز حضور فعال درمانگر در میان اعضای خانواده است. این فرض که می توان نشانه های بیمار را در بستر الگوهای تبادلی خانواده شناخت، اینکه تغییر در ساخت خانواده باید پیش از افول نشانه ها صورت گیرند و اینکه درمانگر در تغییر ساختار باید نقش رهبر را به عهده بگیرد، تا دو دهه تاثیر زیادی بر روش کار بسیاری از خانواده های درمانگران داشته است.
سالوادور مینوچین (1921) که از سال 1967 به ریاست کلینیک راهنمایی کودکان فیلادلفیا منصوب شد، 15 سال تلاش کرد تا روش کار این کلینیک را از بازی درمانی کلاسیک به درمان سیستمی تغییر دهد. با وجود مخالفت هایی که بین اعضای کلینیک در مورد روش جدید وی پیش آمد اما او بالاخره توانست...

در مقالات پیشین اصول اولیه ی فعال سازی رفتاری را مورد بررسی قرار دادیم و دیدیم که در بهبود علائم افسردگی در بیماران افسرده نقش به سزایی ایفا می کند. اما موضوعی که ممکن است ذهن بیش تر درمانگران را مشغول کند، ارتباط میان فعال سازی رفتاری و شناخت ها می باشد. فعال سازی رفتاری چه موضعی درباره ی افکار اتخاذ می کند؟ برای تغییر آن ها چه مداخله ای را مد نظر قرار می دهد؟
معمولا مدل های رفتاری به دلیل نادیده گرفتن نقش شناخت، مورد انتقاد قرار می گیرند. واقعیت این است که این مدل ها شناخت را نادیده نمی انگارند، بلکه فکر کردن را رفتار در نظر می گیرند. طبق نظر مدل های رفتاری گاهی یک رفتار (مانند فکر کردن) در فراخوانی و برانگیختن رفتارهای دیگر نقش دارد. به این معنی...

MBRP برنامه ای است که مهارت های شناختی - رفتاری پیشگیری از بازگشت را با تمرین های مراقبه ی به هوشیاری ترکیب می کند و برای بیماران سرپایی مبتلا به اختلال مصرف مواد یا الکل که مراقبت های اولیه ی پزشکی را گذرانده اند و می خواهند در درمان بمانند، تدارک دیده شده است. این درمان در سال 2009 توسط سارا بوئن، نها چاولا و جی. الن مارلات ارائه شد. درمان پیشگیری از بازگشت بر اساس ذهن آگاهی، یک پروتکل درمانی ساختاریافته با فهرست هشت جلسه ای است که هر جلسه، از فهرست درمانی خاصی برخوردار است. هر هفته یک جلسه و طی دو ماه برگزار می شود. هر جلسه شامل تمرینات و برگه های تمرین است که حاوی اصولی از درمان شناختی-رفتاری و آموزش به هوشیاری سنتی می باشد. تعداد شرکت کنندگان می تواند بین 8 تا 12 نفر باشد. هسته ی اصلی درمان...

1- قبل از سال 1381: در هیچ حوزه ی مبارزه با مواد مخدر (مقابله با عرضه، کاهش تقاضا) برنامه ی مدون سالیانه ای وجود نداشت، به طوری که هر وزارتخانه یا سازمان بنا به نیاز خود برنامه ای را معرفی می کرد و از ستاد مبارزه با مواد مخدر بودجه ای را درخواست می نمود. از این سال به بعد پرداخت بودجه به دستگاه ها بعد از امضای تفاهم نامه مقدور بود.
2- قبل از 1384: سه دوره برنامه ی توسعه ی پنج ساله ی اول، دوم و سوم، فاقد برنامه ای برای...

دوران دانشجویی به دلایلی از جمله دوری از خانواده، مشارکت در مسئولیت پذیری اجتماعی، ارتباط زمانی این دوره با شرایط نوجوانی و جوانی، فشارهای درسی و تحصیلی، دوره ای خاص تلقی می شود. ورود به دانشگاه با بروز تغییرات زیادی در روابط اجتماعی و انسانی همراه است. درکنار این تغییرات، باید به انتظارات و نقش های جدیدی نیز اشاره کرد که هم زمان با ورود به دانشگاه در دانشجویان شکل می گیرد. قرار گرفتن در چنین شرایطی اغلب با فشار و نگرانی توام است و عملکرد و بازدهی افراد را تحت تاثیر قرار می دهد (اور، وستمن، 1990). دانشگاه به عنوان بستری جهت یادگیری و آموزش هنر و مهارت زندگی کردن و تربیت انسان های متعهد و متخصص برای اداره ی جامعه، زمینه ساز پیشرفت و توسعه در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، دینی و فرهنگی و رسیدن به آرمان های مطلوب می باشد که...

از دیرباز مساله ی مواد مخدر و اعتیاد یکی از چالش های اساسی کشور بوده است. با توجه به واقع شدن ایران در مجاورت کشورهای افغانستان و پاکستان و هم چنین قرار گرفتن در مسیر ترانزیت قاچاق مواد مخدر به کشورهای اروپایی، مبارزه با مواد مخدر و راهکارهای مدیریت و کنترل آن در کشور، یکی از اهداف اصلی سیاست گذاران کشور می باشد. جهت نیل به این مقصود، به اقدامات منسجم و یکپارچه ای نیاز است تا بتوان به بهترین نتیجه ی ممکن دست یافت. وجود قانونی جامع و مانع جهت این هماهنگی، امری اجتناب ناپذیر است. در این سلسله مقالات قصد داریم تا بخش های تشکیل دهنده ی قانون مبارزه با مواد مخدر در ایران و هم چنین دستگاه های دخیل در این امر را بیشتر مورد بررسی و تحلیل قرار داده و نقاط ضعف و قوت آن را رمزگشایی نماییم. در عین حال مخاطب را با فضای کار قانونی نزدیک تر نماییم...

ایران به دلیل قدمت دیرینه ی خود، تاریخی منحصر به فرد دارد که در طول آن همه گونه تجربیات تاریخی از پیروزی و شکست گرفته تا انقلاب و اصلاحات اجتماعی به چشم می خورد. اگر چه دلایل این فراز و فرودهای تاریخی، به تفصیل توسط مورخان مورد ارزیابی قرار گرفته، ولی کم تر کسی به نقش تغییرات الگوی سوء مصرف مواد و هم زمانی آن با وقایع تاریخی ایران پرداخته است. این مقاله بر آنست تا با بیان شرحی مختصر از تاریخ ایران و سپس نگاهی به رواج سوء مصرف انواع مواد در زمان های مورد بحث، به واکاوی اتفاقات تاریخی ایران از منظر هم زمانی با تغییرات الگوی سوء مصرف مواد بپردازد. در این مقاله وقایع تاریخی ایران و الگوی سوء مصرف مواد از آغاز شکل گیری سلسله ی ایلخانان در قرن هفتم هجری تا سقوط سلسله ی صفویان در قرن دوازدهم هجری، مورد بحث قرار خواهد گرفت...

در وادی تفکر که شامل وادی های اول، دوم و سوم بود، برای ما مشخص گردید که بیشترین بار مسئولیت حیات ما، بر عهده ی خودمان است. در این وادی ما سعی می کنیم برای مسائل حیاتی خودمان، جایگاه و مسئولیت قدرت مطلق و یا خداوند و جایگاه و مسئولیت خودمان را تا حد امکان مشخص و مرزبندی کنیم، زیرا قدر مسلم اینکه ممکن است درخواست و برداشت و نگرش بعضی از ما انسان ها از قدرت مطلق یا نیروی نظام دهنده ی کل هستی با هم تفاوت داشته باشد. حال ممکن است که یک گریزگاه دیگر نیز وجود داشته باشد که ما از زیر بار مسئولیت خودمان شانه خالی کنیم. آن گریزگاه این است که...

اعتیاد از جمله نگرانی های معاصر غالب جوامع بشری می باشد. کشور ما نیز از این مساله مبرا نیست. خیل عظیم افراد درگیر در این آسیب باعث شده روش های متنوع قطع مصرف در کشور رونق یابند. مراکز موقت ترک مصرف، کلینیک های ترک اعتیاد و اجتماعات درمان مدار (TC) در کنار انواع انجمنهای فعال در این حوزه، همگی تلاش می کنند افراد گرفتار در این دام را برهانند. اما علی رغم تلاش های فراوان، درصد افرادی که مجددا مصرف مواد را از سر می گیرند، بسیار بالاست. این مساله علاوه بر هزینه های بالایی که به افراد و خانواده ها تحمیل می کند، بسیاری از امیدها را به نامیدی تبدیل می کند. با توجه به اهمیت موضوع، در این نوشتار سعی شده بر عوامل موثر در عود مصرف و روش های پیشگیری از آن پرداخته شود...

مدتی است پیدا کردن فیلمی در سینمای ایران که به نحوی به موضوع اعتیاد پرداخته و واجد ارزش هایی برای نقد در حیطه ی اعتیاد باشد، درمیان فیلم های بی کیفیت با همان گاف های همیشگی و تکراری که انگار اراده ای برای رفع آن ها وجود ندارد، به کار دشواری تبدیل شده.
در این بین فیلم «آرایش غلیظ» ساخته ی «حمید نعمت الله » نگاه متفاوتی به مقوله ی اعتیاد دارد. او پیش از این در فیلم «بوتیک»، نگاهی بسیار جدی و تلخ به مصرف و فروش مواد مخدر داشته است، ولی «آرایش غلیظ» نگاه متفاوتی دارد.
در این فیلم «حامد بهداد» در نقش «مسعود»، فردی با ویژگی های شخصیت ضد اجتماعی (Anti Social) اقدام به کلاه برداری از...

•مرگ ناشی از کدئین؛ آیا ژنوتیپ می تواند عامل آسیب پذیری نسبت به کدئین باشد؟
•اوتیسم؛ سوء مصرف مواد و الکل، به چالش کشیدن نتایج مطالعات پیشین!
•ارتباط مصرف کافئین در نوجوانی و آسیب پذیری آن ها نسبت به کوکائین•تاثیرات پروژسترون بر پرهیز از مصرف کوکائین پس از بارداری•فرزندپروری فعال؛ برنامه ی مداخله ای در پیشگیری و درمان اعتیاد•سطح پایین سروتونین؛ جرقه ی اعتیاد به مواد•نقش جنسیت در اعتیاد و سوء مصرف مواد•مدیتیشن و ایجاد دگرگونی در ماده ی خاکستری مغز•هورمون عشق! کاهش دهنده ی تاثیرات الکل•آیا تصاویر MRI می تواند اعتیاد به سیگار را پیش بینی نماید؟