فصلنامه ره آورد نور
سال چهاردهم شماره 50 (پیاپی 67، بهار 1394)

دکتر محمود واعظی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، طی مراسمی در دهم اردیبهشت 94 از مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی دیدار کرد. در این مراسم، رییس و جمعی از مسیولان این مرکز به بیان توانمندی ها و امکانات و نیز مشکلات موجود پرداختند. در ابتداء، دکتر حمید شهریاری، رییس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، ضمن عرض خیرمقدم به وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و همراهان ایشان، به تاریخچه شکل گیری این مرکز پرداخت و گزارشی از فعالیت ها و وضعیت موجود را ارایه نمود. ایشان با بیان اینکه مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نهادی پژوهشی در کنار نهادهای پژوهشی دیگر تعریف نشده، افزود: «ما در حقیقت، خادم موسسات دیگر هستیم و محتوای علوم و معارف اسلامی را در راستای توسعه اطلاعات و ارتباطات ترویج می دهیم. البته، خودمان هم پژوهشکده ای داریم که برخی کارهای پژوهشی نور را سامان دهی می کند.» دکتر شهریاری اظهار داشت: «تاکنون در مجامع مختلف بین المللی شرکت کرده ایم و از سال 1997م در نمایشگاه جی تکس حضور فعال داشته ایم. مجموع تولیدات نور، بالغ بر 400 نرم افزار در حوزه علوم اسلامی بوده است که گزیده بسیار مختصری از آن را برای شما تشریح خواهیم کرد.» در ادامه، ایشان تعدادی از نرم افزارهای تولیدی مرکز، همچون: کتابخانه مهدویت، جامع الاحادیث، جامع تفاسیر نور، عرفان، تراث و نجوم در اسلام و ایران را معرفی کرد و...

در میان برنامه های الکترونیکی، امروزه نرم افزارهای موبایلی جایگاه مناسبی را به خود اختصاص داده اند که از مفیدترین این اقدام ها، تولید نرم افزارهای کتابخوان می باشد. با بررسی نرم افزارهای اسلامی، به خصوص نرم افزارهای کتابخوان، با ضعف ها و چالش هایی رو به رو می شویم که مناسب است برای پیشرفت نهضت اپلیکیشن نویسی، به این موارد پرداخته شود. کاربران پس از نصب و استفاده از نرم افزارهای کتابخوان، نظرات خودشان را در پلت فرم های توزیعی همچون گوگل پلی (1) و کافه بازار (2) به اشتراک گذاشته اند که ما در اینجا این چالش ها و بایسته ها را دسته بندی نموده، نکات مهم آن را خاطرنشان می کنیم تا توسعه دهندگان و ناشران این نرم افزارها، توجه بیشتری نسبت به این اقدام خود داشته باشند و با تدبیر، در این مسیر گام بردارند.

پژوهش، مقوله ای است که در دستیابی به مبانی علمی، گسترش مرزهای دانش و افزایش درک بشری از پدیده های هستی، نقشی راهبردی و کلیدی ایفا می کند. این تحقیقات، زمانی که جهت دار شده، در راستای رفع نیازها از آن بهره گرفته شود، از آن به تحقیقات کاربردی یاد می گردد. در چرخه پژوهش، مولفه هایی مانند: اولویت های پژوهشی، نوع پژوهش بنیادی، کاربردی و توسعه ای، شیوه طراحی و تصویب پروژه های تحقیقاتی، روش انجام تحقیقات و مواردی دیگر، مورد توجه نهاد پژوهشی قرار می گیرد که همه اینها، در بستر فناوری اطلاعات و ارتباطات، به گونه ای با بسترهای سنتی متفاوت می شوند. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، برای تولید نرم افزارهای نور، چرخه پژوهشی خاص خود را تعریف کرده و اولویت ها، طرح ها، روش ها و سبک های متناسب با فناوری اطلاعات را در طی بیش از بیست سال فعالیت در حوزه تولید نرم افزار تجربه کرده است. برای آشنایی بیشتر با فعالیت های معاونت پژوهشی مرکز نور، گفت وگویی با معاون پژوهشی این مرکز، حجت الاسلام و المسلمین جناب دکتر محمدحسین بهرامی انجام شد که به نظر خوانندگان عزیز می رسد.

اینترنت، بر حوزه های وسیعی از زندگی بشر سایه افکنده و دستیابی به اهداف بزرگ را که در گذشته غیرممکن می نمود، برای انسان آسان و ممکن نموده است؛ به طوری که امروزه زندگی منهای دنیای مجازی، بسی دشوار و غیرقابل تحمل است. در این میان، مراکز و نهادهای فرهنگی و علمی نیز می کوشند از این ابزار، به شکل مطلوبی جهت توسعه برنامه های خرد و کلان خویش بهره ببرند و در عمل، به جذب کاربران و علاقه مندان بیشتر توفیق یابند. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی که از جمله مراکز پیشرو در تولید نرم افزارهای علوم اسلامی (نور) و عرضه محتوای دینی در فضای مجازی است، تاکنون محصولات ارزنده ای را در این بستر ارایه نموده است. بدیهی است که هر چه می گذرد، اتکا و نیاز کاربران و پژوهشگران، به فضای مجازی و استفاده از حامل های همراه، نظیر تلفن همراه و تبلت بیشتر می شود. در همین راستا، مرکز نور با راه اندازی پایگاه اینترنتی سداد نور (سامانه دسترسی از دور نور)، مسیر دسترسی به نرم افزارهای خویش را از طریق شبکه جهانی اینترنت نیز فراهم ساخته است. این اقدام شایسته که گامی نو و تلاشی درخور تقدیر به شمار می رود، به طور چشمگیری مسیر دسترسی به تولیدات نرم افزاری نور را برای کاربران در سراسر جهان هموار می کند. به منظور آشنایی بیشتر با ویژگی ها و خدمات این سامانه، با آقای مهندس علیرضا ساطع، مدیر پروژه سامانه سداد نور گفت وگو نموده ایم که تقدیم علاقه مندان و کاربران محترم می شود.

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، در بیش از بیست سال فعالیت خود، تاکنون توانسته است با رقومی نمودن منابع مکتوب، حجم عظیمی از دادگان متنی را فراهم آورد. در مرحله بعد، به فرآوری و غنی سازی متون پرداخت و سپس با به کارگیری فناوری های رایانه ای، محیط پژوهشی مناسبی را در ارایه محتوای این متون به گونه ای کارآمد ایجاد نمود و در این مسیر، همواره به توسعه این امکانات می اندیشد. روایات مشابه، صرف ماشینی، برچسب گذاری، خلاصه ساز، خوشه بندی، اعراب گذاری، رده بندی متن و نیز تحلیل صرفی و نحوی قرآن، از جمله محصولات نور است که تا کنون در حوزه متن کاوی تولید و عرضه شده است. نظر به جایگاه و اهمیت بحث متن کاوی (Text Mining) در پردازش و تحلیل اطلاعات، خاصه مقوله جدید نظام هوشمند واژگان، مناسب دیدیم گفت وگویی با متولیان این امر در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی داشته باشیم. حجت الاسلام مسیح توحیدی، مدیر گروه ادبیات و متن کاوی معاونت پژوهشی، و مهندس احمد ربیعی زاده، مسیول بخش متن کاوی معاونت فنی، هر یک از منظر حوزه کاری و حیطه فعالیت خویش، توضیحات مفیدی را در این باره ارایه نمودند که امید است مورد استفاده علاقه مندان و کارشناسان قرار گیرد.

یکی از اهداف والای انبیاء و اولیای الهی، تحقق و رواج خلق وخوی پسندیده در میان آحاد جامعه انسانی بوده است؛ چنان که پیامبر ختمی مرتبت، حضرت محمد مصطفی (صلی الله علیه وآله) نیز برای تکمیل مکارم اخلاق برانگیخته شد. افزون بر این، اخلاق، از جمله دانش های نظری و عملی است که در عرصه های مختلف زندگی و دیگر دانش ها کاربرد فراوانی دارد؛ مانند: عرفان، سیاست، فناوری اطلاعات و ارتباطات، مدیریت، پژوهش، کسب و کار. بنابراین، نقش اخلاق جهت توسعه علم و فضیلت در جامعه، بر کسی پوشیده نیست و در حقیقت، سرمنشا تمام هنجارهای فردی و اجتماعی، ریشه در اخلاق آدمیان دارد. تا کنون آثار عدیده اخلاقی تهیه و انتشار یافته اند که از جمله آنها، نرم افزارها یا کتابخانه های دیجیتالی هستند. موسسات و مراکز علمی و فرهنگی و پژوهشی بسیاری، اقدام به تولید محصولات الکترونیکی در زمینه اخلاق و معارف اسلامی نموده اند که مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، از جمله این مراکز پژوهشی رایانه ای است. شماری از تولیدات نور که به نوعی به مباحث اخلاق اسلامی پرداخته اند، عبارت اند از: اسوه تقوا، خوشه های معرفت، در کوچه های محبوب، ز ملک تا ملکوت، گنج سعادت، معارف دانشگاه (5): اخلاق اسلامی، مکارم خوبان، نشریه تربیتی اخلاقی خلق، جامع الاحادیث، نورالجنان، عرفان 3، کتابخانه حکمت اسلامی، اصول و مبانی تربیت دینی کودکان و نوجوانان. با وجود محصولات متنوع در زمینه مباحث مرتبط با اخلاق، جای نرم افزاری تخصصی، جامع و فراگیر که همه مطالب و موضوعات اخلاقی را پوشش دهد، خالی بود که بحمدالله این کاستی، با تولید نرم افزار فاخر «اخلاق اسلامی» از سوی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، به بهترین شکل جبران شد. از این رو، بر آن شدیم این کتابخانه دیجیتالی را که دربردارنده متون متنوع و ارزشمند اخلاقی به همراه قابلیت های فنی و تحقیقاتی است، به علاقه مندان و پژوهشگران حوزه اخلاق و معارف اسلامی معرفی نماییم. اگر در جست وجوی درک مفاهیم اخلاقی یا پژوهش گسترده در موضوعات عدیده اسلامی هستید، این نرم افزار به گونه ای شایسته، خواسته شما را تامین می کند.

امروزه استفاده از حامل های همراه برای دسترسی به فضای مجازی، رشد فزاینده ای به خود گرفته و اندک اندک می رود تا این ابزار، نظیر تلفن همراه و تبلت، جای رایانه های شخصی را بگیرد. طبق آمار ارایه شده از سوی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، 71 میلیون ایرانی، از گوشی های تلفن همراه و خدمات گوناگون آن بهره می برند. در این میان، حدود 9 میلیون نفر از اینترنت موبایل استفاده می نمایند. از این رو، انتظار می رود مسیولان امر، در اندیشه توسعه دولت موبایلی باشند. مجموع این شرایط، راه را برای مراکز و شرکت های فعال در عرصه تلفن های همراه باز نموده و نیاز به ساخت برنامه های کاربردی در زمینه های: دینی، فرهنگی و اجتماعی، بیش از پیش احساس می گردد. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، سال هاست که علاوه بر تولید نرم افزارهای رومیزی (دسکتاپی) و اینترنتی، اقدام به تهیه و تولید نرم افزارهای ویژه تلفن همراه نیز نموده و تاکنون محصولات متنوعی را در دسترس کاربران قرار داده است که از آن جمله می توان به آخرین نسخه کتابخوان همراه نور اشاره کرد. برای آشنایی بیشتر با برنامه ها و تولیدات مرکز نور در این زمینه، با آقای مهندس حسن عبادی، مدیر پروژه های تلفن همراه گفت وگو نمودیم. امید است، مورد استفاده علاقه مندان و خوانندگان گرامی قرار گیرد.

در زندگی روزانه، معمولا برای انجام یک انتخاب، با استناد به پیشنهادها و نظرات دوستان و سایر افراد و یا با توجه به تجربه قبلی خود، به سوی گزینه خاصی متمایل می شویم؛ اما با توجه به حجم بالای اطلاعات در دنیای اینترنت، استفاده از چنین روش هایی در زندگی اینترنتی میسر نیست. اگر در چند دهه گذشته فقدان اطلاعات، چالش اصلی در فرایند تصمیم گیری و انتخاب بود، امروزه حجم بالای اطلاعات و انتخاب اطلاعات مناسب از میان این حجم عظیم، به عنوان چالش اصلی به حساب می آید. سیستم های پیشنهاددهنده، با هدف رفع این چالش به وجود آمده اند. این سیستم ها تلاش می کنند تا از میان حجم عظیم اطلاعات، اطلاعات خاص و مفید را با توجه به علاقه و سلیقه مشتری به وی پیشنهاد دهند. سیستم های پیشنهاددهنده، بر اساس الگوریتم و شیوه عملکرد، به سه دسته: فیلترگذاری مشارکتی، مبتنی بر محتوا و دانش محور تقسیم می شوند. در این مقاله، ابتدا به بررسی این سیستم ها می پردازیم و در ادامه، سیستم های پیشنهاددهنده پیاده سازی شده در پایگاه مجلات تخصصی نور، به عنوان نمونه های واقعی از این سیستم ها معرفی می شوند.

بسیاری از مدیران پایگاه های اینترنتی تلاش می کنند تا پایگاه خود را طوری تنظیم کنند که در فهرست نتایج جست وجوی کاربران در موتورهای جست وجو، رتبه بالاتری داشته باشد. این نوع تلاش ها را می توان در مبحثی به نام سئو (1) یا بهینه سازی جست وجوی اینترنتی دنبال کرد. هنوز معادل فارسی مناسبی برای سئو نمی شناسم. پس در این متن، از همین واژه استفاده می کنم. سئو، غیر از اینکه نمود عملی در رتبه بندی نتایج جست وجو دارد، با معیارهایی مانند پیج رنک گوگل (2) و رتبه الکسا (3) نیز نشان داده می شود. طبیعی است که این دو رتبه بندی هم در نهایت، باید به رتبه بندی بهتر در نتایج جست وجو منجر شوند. عموما با صرف هزینه، چه به صورت مستقیم با موتورهای جست وجو و چه به صورت همکاری با بنگاه های افزایش سئوی پایگاه ها، می توان سئوی وب خود را بهبود ببخشیم؛ اما در کنار راه حل های هزینه بردار، نکات قابل توجهی وجود دارند که در صورت رعایت، می توانند کمک شایان توجهی به جست وجوپذیری پایگاه ما باشند. آنچه در ادامه ذکر می شود، راه حل های ریز و یا مشخصی هستند که از دیگران شنیده ام، خوانده ام و یا خودم تجربه کرده ام. این نکات، بیشتر به کار پایگاه هایی می آید که در حوزه های تخصصی کار می کنند و البته احتمالا تمام نکات برای همه پایگاه ها قابل پیاده سازی نیستند. طبیعی است که هر چه رقیب بیشتری در وب داشته باشید، کار سخت تری برای افزایش سئوی وب خود در پیش رو دارید. نکته شایان ذکر در ابتداء بحث، این است که پیج رنک گوگل و رتبه الکسا، اگرچه دارای عناصری هستند که با استفاده از آن عناصر و محاسبه ای که روی آنها اعمال می شود، تعیین می شوند، اما در مورد تاثیر دقیق هر کدام از این عناصر، ابهاماتی وجود دارد. گویی که الگوریتم دقیق محاسبه پیج رنک و رتبه الکسا، باید مخفی باقی بماند. با توجه به اینکه نمونه های متعددی از سوءاستفاده پایگاه های تبلیغاتی و حتی از این الگوریتم ها، به ویژه در کشور ما بسیار رخ داده و می دهد، بدیهی و شاید بهتر است که الگوریتم ها مخفی باشند و هر از گاهی، با توجه به مقتضیات، تغییراتی در آنها رخ دهد. با وجود این، در نهایت می توان عناصر و ویژگی هایی را شناسایی کرد که همیشه از اهمیت برخوردار هستند؛ هرچند ارزش دقیق و میزان تاثیر آنها را ندانیم. در ادامه، به تعدادی از این عناصر و ویژگی ها اشاره می شود.

مقایسه وضعیت برنامه ریزی و استفاده جهان اسلام در مقایسه با کشورهای حوزه اتحادیه اروپا، نشان دهنده فقدان درک صحیح در سازمان همکاری های اسلامی در برنامه ریزی جهت استفاده از بستر اینترنت برای پیشبرد اهداف خود و پیشرفت و توسعه در کشورهای عضو است. از سوی دیگر، مطالعه وضعیت موجود نشان می دهد که تاکنون هیچ نگاه جامعی در این خصوص وجود نداشته که نتیجه آن، چیزی جز از دست رفتن فرصت ها و روبه روشدن با مشکلات عدیده، از جمله تروریسم سایبری و عدم توازن در توسعه کشورهای اسلامی در مقابل سایر کشورها، نخواهد بود. این مقاله، به افق های آتی که در بستر اینترنت پیش روی جهان اسلام قرار دارد، به اختصار اشاره می نماید.

عناوین مطالب بخش تازه های اطلاع رسانی اسلامی50:

• راه اندازی پایگاه اینترنتی پژوهشکده فناوری اطلاعات و علوم اسلامی

• نرم افزار ios قرآن همراه نور عرضه شد

• شیوه های جدید فارسی در جدیدترین به روزرسانی پژوهیار

• نرم افزار اخلاق اسلامی تولید شد

• تولید و عرضه نرم افزار حدیث اهل بیت (ع)

• نرم افزار میزان الحکمه تولید شد

• آثار دیجیتال آیت الله علامه حیدری منتشر شد • نرم افزار آثار آیت الله مشکینی (ره) منتشر شد

• عرضه نرم افزار نجوم در اسلام و ایران

• عرضه نسخه دوم مجموعه آثار شهید مطهری

• رونمایی از نسخه جدید پایگاه اندیشوران حوزه

• کتابخانه مهدویت در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور

• راه اندازی سیستم خرید برخط پژوهیار • نرم افزار «نبا» منتشر شد

عناوین مطالب بخش دانستنی های فناوری50:

·        یاهو و رقابت با google now
·        ویندوز 10 ایمن تر از همیشه
·        محصولی دیگر از سیلیکون پاور
·        سبک ترین لپ تاپ جهان را ببینید
·        «پارسی جو» دومین موتور جست وجوی ایرانی

عناوین مطالب بخش آموزش50:

·        مشخصات مک شما چیست؟
·        تغییر خودکار چاپگر پیش فرض
·        اجراء آفیس 2015 با صفحه خالی
·        فعال و غیرفعال سازی بوت سریع ویندوز 8
·        تغییر پوشه پیش فرض پیوست ایمیل ها در یوسمیت
·        حذف دستی افزونه های فایرفاکس
·        پیام های دلخواه در صفحه شروع ویندوز
·        میانبر تنظیمات ویندوز 8.1
·        پنهان کردن فایل ها در دل عکس ها
·        چهار قابلیت مفید آزمایشگاه جی میل
·        مدیریت ایمیل ها در او.اس.ایکس