ای نفس دانستی که «استدراج» در کمین کسانی است که خدا به تدریج حجت های خود را برآنها تمام می کند و آنها همچنان عبرت نمی گیرند و لج بازی خود را ادامه می دهند تا ناگهان خود را در میانه عذاب گرفتار می بینند و آن گاه راه پس و پیش ندارند. ای نفس کار غافلان به جایی می رسد که قبور مردگان را نیز وسیله تفاخر و فزونخواهی خود قرار می دهند. قرآن کریم در آیات1 و2 سوره تکاثر می فرماید: «افزون طلبی (و تفاخر) شما را به خود مشغول داشته (و از خدا غافل نموده) است. تا آنجا که به دیدار قبرها رفتید (و قبور مردگان خود را برشمردید و به آن افتخار کردید)»1()

ای نفس! امیرمومنان علی (ع) بعد از خواندن این دو آیه از سوره تکاثر خطبه ای خواندند که ابن ابی الحدید معتزلی شارح نهج البلاغه می گوید از روزی که این خطبه را یافتم تاکنون که پنجاه سال است حدود هزار بار آن را خواندم و در هر بار در دلم ترس، لرزش و پندپذیری تازه ای به وجود آمد.2()

اینک ای نفس! ترجمه فرازی از آن خطبه امیرسخن بر تو خوانده می شود تا شاید از خواب غفلت بیدار شوی! «شگفتا چه مقصد دوری و چه دیدارکنندگان غافلی و چه کار بزرگ و سهمگینی! جای رفتگان را که نقطه عبرت است، تهی پنداشتند و چه پند و عبرتی! به رفتگان پوسیده در خاک که از آ نها دور هستند، به تفاخر برخاستند! آیا برگورهای پدرانشان یا به کثرت عدد مردگانشان خود را بسیار می شمارند؟ می خواهند که آن پیکرهای بی جان و بی جنبش بازگردند. مردگان اگر مایه عبرت باشند، بهتر از آن است که وسیله مفاخرت به حساب آیند و اگر با مشاهده آنان متواضع گردند، عاقلانه تر از آن است که آنان را مایه عزت خود دانند.»3()

1- قرآن حکیم و شرح آیات منتخب، ترجمه حضرت آیت الله مکارم شیرازی، 1387، نقش و نگار، ص600.

2- نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، نشر ایدون، 1386،

ص435، خطبه221.

3- قرآن حکیم ترجمه آیت الله مکارم شیرازی، صفحه600.