پرسش:

براساس آموزه های وحیانی چه ضوابط و راهکارهایی برای مقابله با مفاسد اقتصادی بازار آزاد و آزادی فعالیت های اقتصادی در نظر گرفته شده است؟

پاسخ:

در بخش نخست پاسخ به این سوال ضمن تاکید اسلام بر کنترل خصلت حب نفس و زیاده طلبی انسان به مواردی همچون:

1- مبارزه با گران فروشی

2- جلوگیری از احتکار

3- جلوگیری از انحصار برای مقابله با مفاسد اقتصادی اشاره کردیم. اینک در بخش پایانی دنباله مطلب را پی می گیریم.

4- مبارزه با خیانت

یکی از راه های سالم سازی بازار، ایجاد جو سالم و قابل اعتماد میان خریداران و فروشندگان است. اسلام از دو روش به این مهم پرداخته است: از یک سو با نهی از اعمال ناشایست و کارهای آلوده به خیانت چون کم فروشی، معیوب فروشی و غبن، آنان را به داشتن معاملاتی صحیح و روشن فراخوانده، و از سوی دیگر، با وضع قوانینی چون خیارات، به طرفین معامله اختیار داده است که اگر مورد معامله، ناقص و معیوب یا کم ارزش بود حق فسخ داشته باشند. در قرآن کریم خداوند می فرماید:

«ویل للمطففین» وای بر کم فروشان (مطففین-1) همچنین پیامبر اعظم(ص) فرمود: «شرالناس، التجار الخونه» بدترین مردم، تاجران خائن و بد کارند. (الحیاه، ج6، ص387) امام صادق(ع) می فرماید: «غبن المومن حرام» فریب دادن مومن حرام است.» (همان، ج5، ص381)

5- جلوگیری از مشاغل فاسد و مخرب

انگیزه سودطلبی موجب می شود گروهی از تولیدکنندگان از مسیر سالم انسانی خارج شده، به تولید کالاهایی اقدام کنند که نه تنها به حال جامعه مفید نیست، بلکه مفاسد اجتماعی، اخلاقی، جسمی و روحی فراوانی به دنبال دارد از آن جمله می توان از تولید انواع مشروبات الکلی، موادمخدر، فیلم ها و مجلات خلاف عفت و آلات قمار نام برد.

تولید این قبیل کالاها در جامعه از دو جهت موجب فشار بر اقشار فقیر و کم درآمد می شود، ازیک سو مصرف این کالاها عوارض جسمی و روحی برجای گذاشته، هزینه های زندگی را افزایش می دهد و از سوی دیگر، با اختصاص بخشی از منابع تولید به تولید این کالاها، تولید کالاهای ضروری و موردنیاز با مشکل مواجه شده و باعث افزایش قیمت آنها می گردد. در نظام اقتصادی اسلام، تحت عنوان مکاسب محرمه (شغل های حرام) از اشتغال تولیدکنندگان به تولید این نوع کالاها ممانعت می شود. (مکاسب محرمه، امام خمینی، ج1و2)