آرشیو دوشنبه ۱۳ آبان ۱۳۹۸، شماره ۳۵۶۴
صفحه اول
۱
سرمقاله

تغییر اقلیم و چالش های امروز ایران

دکتر مهدی زارع (استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله)

از دهه اول آبان 1398 با شروع بارندگی های پاییزه، سیلاب در همان نواحی که در فروردین 98 موجب آسیب شده بود، مجددا موجب آسیب های جانی و فیزیکی شد. مشخصا در لرستان (پل دختر و معمولان) و در گلستان (محدوده گرگانرود) سیلاب برای بار دوم در سال 98 موجب خسارت شد. تکرار رخدادهای آب و هوایی که منجر به سانحه می شوند، هم نمادهایی از تغییر اقلیم و هم نشان دهنده تداوم فقدان نگاه پیشگیرانه در کشور به همین سوانح طبیعی است. ظاهرا قرار است تا با هر بارندگی شدید در پنج ماه پیش رو منتظر رخداد سیلابی شدید دیگری باشیم! بر اساس دمای ثبت شده در ایران از پایان دهه 40 میلادی (20 شمسی) تا امروز با حدود 2.5 تا 3 درجه افزایش دما مواجه بوده ایم. در ایران در منطقه ای قرار داریم که در مقایسه با متوسط افزایش دمای کره زمین، روند افزایش دمای هوا شدیدتر بوده است. براساس اطلاعات ایستگاه های هواشناسی به سمت اقلیم خشک و گرم تر پیش می رویم. با توجه به مدل های پیش بینی اقلیمی و نتایج مطالعات مدل سازی ها، منطقه های مرکز و شرق و جنوب ایران به تدریج شرایط زیست پذیری و سکونت را از دست می دهند. در جنوب شهر و استان تهران افزایش دما تا 50 درجه باعث خواهد شد که امکان سکونت در این مناطق وجود نداشته باشد. مدیریت بحران صرفا بر مبنای واکنش و پس از وقوع حادثه موجب می شود که با تکرار ناهنجاری های اجتماعی در نواحی حادثه خیز کشور مواجه شویم. وقتی با مسائل محیطی مان با نگاه عددی و سرمایه ای با منابع مان برخورد می کنیم (مثلا دریای مازندران را مانند پارچ آبی فرض می کنیم که اگر سالی یک فنجان از آن برداشت کنیم، اتفاق خاصی برای آن منبع نمی افتد!) و بدون بینش اجتماعی به توسعه اجباری و دستوری در همه نواحی کشور با وجود موانع محیطی و اقلیمی ادامه می دهیم، تبعات ناشی از تغییرات اقلیمی سخت تر و آسیب زاتر خواهد بود. سنجش دمای هوا از سال 1880 میلادی شروع شد. سال جاری (2019 میلادی) برای چهارمین سال پی درپی گرم ترین سال جهان معرفی شد. گفتنی است در صورتی که میزان کربن دی اکسید در جو زمین از حد 400 پی پی ام (واحد در میلیون) بگذرد، گرم شدن در حد دو درجه در زمین حتما رخ خواهد داد. این اتفاق از ژانویه 2016 به بعد رخ داده و در پاییز سال جاری در حد 410 پی پی ام بوده است. اثرهای جدی تغییرات اقلیمی از سیلاب های سال جاری در ایران و اروپا، تا آتش سوزی هفته های گذشته در کالیفرنیای آمریکا خودنمایی می کند. با اقدامات محدودکننده برای گرم شدن زمین به این علت مخالفت می شود که در کوتاه مدت می تواند به تعطیلی کارخانه های آلاینده منجر شود و بنابراین جلوی روند رشد و توسعه سرمایه داری در جهان را بگیرد. با چنین مخالفت هایی توسعه انرژی های نو به خطر می افتد و محدودیت برای هزینه کردن تحقیقات در زمینه تغییرات اقلیمی ایجاد شده و در بسیاری از نواحی جهان این پژوهش ها به صورت چراغ خاموش صورت می گیرد. اگر چنین روندی در دنیا ادامه یابد، به نظر می رسد که این محدودیت ها بیشتر هم خواهد شد. ما می توانیم با توسعه فناوری های جدید مثلا در پالایشگاه ها، نیروگاه ها و کارخانه ها از گرم تر شدن زمین جلوگیری کنیم. بیشتر کشورهایی که تغییرات اقلیمی را تشدید می کنند، به فناوری های جدید نیز دسترسی دارند. ما در ایران باید نگران وضع و حال خود باشیم که در تحریم های همه جانبه، چطور مسیری را انتخاب کنیم که با طرح های خطرناک از نظر اقلیمی (مثل انتقال آب از دریای مازندران به سمنان) آسیب ها به سرزمین مان را بیشتر نکنیم و هم زمان با ممانعت از از بین رفتن فضای سبز به ویژه در جنگل ها و ممانعت از برداشت آب زیرزمینی (تقریبا در تمام دشت های ایران) از خسارت های جبران ناپذیر، برگشت ناپذیر و قطعی به سرزمین مان جلوگیری کنیم. بارندگی های جدید در راه هستند. از همین الان باید برای اوج بارندگی های جدید در سال آبی جاری که از اول مهر 98 آغاز شده است، آماده شویم.