آرشیو پنجشنبه ۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۹، شماره ۴۶۴۷
تاملات
۱۱

دین - جامعه

نگاهی به کتاب «دین» اثر گئورک زیمل؛ دین در متن زندگی

کتاب «دین» اثر گئورک زیمل با ترجمه «امیر رضایی» از سوی نشر نی روانه بازار شد. پرسش اصلی زیمل در این کتاب، دین در دنیای مدرن است. از نظر وی، بحران دینی مدرنیته، زوال احساس دینی نیست، بلکه این بحران از اینجا سرچشمه می گیرد که احساس دینی بیش از هر زمان وجود دارد، اما دیگر در هیچ یک از اشکال موجود در قالب های تاریخی دین تبلور نمی یابد، از قالب های شناخته شده اش خارج شده و از این اشکال فراتر رفته است و به این ترتیب نمایندگان رسمی دین، به نفع معنویتی که خود را از هر عقیده جزمی و آیینی فراتر می خواهند، کنار گذاشته می شوند. در این شرایط، چه نوع و چه شکلی از دین می تواند پاسخگوی نیاز خاموش نشدنی ارزش های دینی باشد؟ زیمل این گونه پاسخ می دهد: تنها راه این است که دین «شکل درونی زندگی» شود، رها شده از ذات گرایی خود، گسسته از پیوندش با عقاید جزمی و محتواهای تاریخی معین. از نظر زیمل، اصیل ترین روح دینی، روحی است که برایش حوادث هستی جز با رنگ و رویی دینی نمی تواند وجود داشته باشد، کسی که دین برایش، نه بدنه ای از اصول عقاید، بلکه نفس زندگی است. این ایده، هسته مرکزی کتاب دین زیمل است. دین یکی از مهم ترین سرفصل های مطالعات زیمل است تا آنجا که از آثار متعددش حول موضوعاتی چون فرهنگ، پول و شهر، 10 اثر را به این موضوع اختصاص می دهد و از این رو وی را بنیانگذار جامعه شناسی دین نیز می دانند. رویکرد زیمل به دین نوآورانه است، به گونه ای که ابزارهای مفهومی موثری را در تحلیل دین در شرایط جدید ارایه می کند که تفکیک میان دین و دینداری یکی از آنهاست. کتاب در واقع مجموعه سه موضوع است که نخستین بار سال 1912 به چاپ رسیدند؛ دین، دین از دیدگاه نظریه شناخت و دین و تقابل های زندگی. 

نگاهی به کتاب «جامعه - انسان شناسی ادیان»؛ روایت نو از دیانت

کتاب جامعه- انسان شناسی ادیان حاصل سلسله درس ها و کنفرانس های پروفسور کلود ریویر در دانشگاه سوربن پاریس است. وی تلاش می کند ضمن ارایه فشرده ای از نظریه ها، مفاهیم و روش های انسان شناسی و جامعه شناسی ادیان و رویکردهای بنیادین این دو رشته، به بیان دستاوردهای پژوهشی جدید درباره امر دینی بپردازد. از این رو، پس از معرفی آرا و نظریات اندیشمندان کلاسیک (دورکیم، وبر، اتو، فریزر، کایوا، موس، الیاده، لوی - استروس، باستید، دومزیل و...)، برای فهم بهتر گونه گونی و پیچیدگی روزافزون بروز و نمودهای دین در جهان امروز، چارچوب های تحلیلی نوینی را پیش روی خواننده قرار می دهد. این کتاب نقاط قوت فراوانی دارد؛ از جمله بیان روان، روشن و آموزشی آن، گردآوری حجم گسترده ای از داده های میدانی قدیمی یا جدید و بررسی آنها در پرتو انبوهی از نظریه های کلاسیک و مدرن انسان شناسی و جامعه شناسی، کاوش در موضوعات اصلی انسان شناسی و جامعه شناسی دین در ظرف و زمینه های بسیار متفاوت تاریخی- فرهنگی و کوشش در جهت فهم تفاسیر متنوع و سیر تحولی آنها، دغدغه رودررو قرار دادن رویکردها و نظریه های مربوط به امر دینی، شناخت دستاوردها و در عین حال نشان دادن کاستی های هر یک از این رویکردها و نظریه ها، دقت و ظرافت در معرفت شناسی باورها و اعمال دینی، مدل سازی مناسک، واکاوی جادو و سحر و گشایش مسیرهای جدید پژوهشی به فراخور دگردیسی های رخ داده در میدان دینی. کتاب حاضر همچنین حاوی نکات ارزنده فراوانی، فراسوی حوزه دین، برای پژوهشگران رشته های جامعه شناسی و انسان شناسی است. بدون تردید، نه تنها علاقه مندان به گرایش های دیگر این دو رشته، همانند معرفت، سیاسی و پزشکی، نکات درخوری را در آن خواهند یافت، بلکه پژوهشگران رشته هایی همچون فلسفه، علوم سیاسی و روان شناسی نیز به دلیل دیدگاه میان رشته ای نویسنده می توانند از یافته های آن بهره فراوان ببرند.