آرشیو پنجشنبه ۱۹ تیر ۱۳۹۹، شماره ۴۶۸۸
هنر و ادبیات
۸
کتاب

یادداشتی درباره داستان بلند «بر سنگ فرش خیس شانزه لیزه»، نوشته مولود قضات

کیست که نداند رنج چیست

ساهره رستمی

نویسندگی جنسیت نمی شناسد. سال هاست که زن ها و مردها، در کنار هم دست به قلم شده اند و با دغدغه های مختلف، قهرمان های واقعی و غیرواقعی را خلق کرده اند. با این حال به نظر می رسد داستان های نوشته شده توسط زنان، به درد و رنج پنهان جامعه زنانه ای می پردازند که در بیشتر مواقع نادیده گرفته شده است؛ گویی هر داستان صدای شرم و ترس فروخورده زنان این جامعه است.

داستان بلند «بر سنگ فرش خیس شانزه لیزه» تازه ترین و دومین اثر مولود قضات است. داستان روایت دوره ای ده ساله از زندگی زنی به نام شیدا است که از اواخر نوجوانی تا سال های پایانی دهه سوم زندگی اش را در بر می گیرد. شیدا به همراه خانواده پرجمعیت و مذهبی اش در یک محله پایین شهر تهران در خانه ای بزرگ ساکنند. برادرها معمولا همه این خانواده بزرگ را درگیر مشکلات کاری خود می کنند و بزنگاه زندگی شیدا هم جایی میان همین درگیری ها رقم می خورد. او قربانی درگیری برادرهایش شده و مورد تعرض قرار می گیرد. شیدا مستاصل و خشمگین به دنبال راه چاره ای می گردد اما نمی تواند به یک تصمیم درست و قطعی برسد. او که از قضاوت ها و اتهام های احتمالی می ترسد، نمی تواند در این باره حرفی بزند یا از کسی کمکی بخواهد. پس از این اتفاق، شیدا از نامزدش جدا شده و با غلبه بر انزوای پس از آن، به دنبال راهی متفاوت از آنچه قبلا برایش برنامه ریزی کرده بود می رود. او از شیوه جبران افراطی استفاده می کند، به مجالس وعظ و خطابه مذهبی پناه می برد، چندسالی را صرف گذراندن دوره هایی برای آموختن سخنرانی در حوزه مسائل دینی می کند و مطالعاتش را در این زمینه گسترش می دهد. شور مذهبی و روحیه تحول خواه این گروه ها، شیدا را برای کار کردن در پاریس به عنوان یک مبلغ مذهبی ترغیب می کند. آشنایی او با عبدالفرحان - همسر الجزایری اش- هم در چنین موقعیتی اتفاق می افتد. عبدالفرحان در ذهن شیدا، تصویری ایده آل از یک مرد مسلمان با روحیات انقلابی است. شیدا به شدت به عبدالفرحان علاقه مند می شود و یک سال پس از ورودش به پاریس با او ازدواج می کند.

داستان در دو موقعیت مکانی (تهران و پاریس) و سه برهه زمانی متفاوت روایت می شود: بخش اول در تهران می گذرد و قصه شیدای نوجوان را می گوید؛ دانش آموز سال آخر دوره دبیرستان که رویاها و آرزوهای دخترانه رنگارنگی در سر دارد، عطر گل ها، فصل پاییز و باران را بسیار دوست دارد و شعر و ادبیات، برایش به منزله پناهگاهی امن است. بعد از ماجرای تعرض، شیدا از جهان روشن و رویایی اش جدا شده و در بخش دوم داستان که در پاریس اتفاق می افتد، راه تازه اش را به عنوان مبلغ دینی آغاز می کند. به رغم خوش خوان بودن و جذابیت های روایی این اثر، یکی از گیر و گرفت های تکنیکی «بر سنگ فرش خیس شانزه لیزه» در همین بخش دوم آن به چشم می آید؛ جایی که داستان از ریتم خارج شده، کندتر پیش می رود و روابط علی- معلولی مربوط به مهاجرت و مشکلات پیش روی شخصیت محوری، منطق روایی قابل قبولی را نمی سازند. در قسمت سوم، شیدا به تهران بازگشته و زندگی اش را برای بازیافتن بخش فراموش شده وجودش می کاود. او معتقد است که فراموشی اصلا وجود ندارد و آدم ها فقط به آن تظاهر می کنند.

«بر سنگ فرش خیس شانزه لیزه» روایت زنی است که مرگ و نابودی رویاها و آرزوهایش را فریاد می زند و مهاجرت را به مواجهه با مشکلات پیش رو ترجیح می دهد؛ روایت رنج و درد زنی است که از جوی های باریک آب خیابان های جنوب تهران، به خیابان پرزرق و برق شانزه لیزه در پاریس پناه می برد اما دوباره نیرویی او را به نقطه اولش بازمی گرداند. «نه. معطل من نشو. برو. دنیای ما باهم فرق دارد. شاید تو سرجایت هستی، شاید هم نه، راستش برایم مهم نیست! اما من باید برگردم و از سر خط شروع کنم، از جایی که یادم رفت زنده ام.»