شرق: «دیوان غربی-شرقی» گوته که از دهه ها پیش در ایران شناخته می شد، اثری است مربوط به سال های پیری گوته که کار نوشتنش چیزی حدود یک دهه، بین سال های 1814 تا 1824 به طول انجامیده است. دیوان مشهور گوته همراه رمان «سال های سیر و سلوک ویلهلم مایستر» و دیگر شاهکار گوته یعنی نمایش نامه «فاوست» از جمله آخرین آثار این چهره درخشان ادبیات کلاسیک آلمان به شمار می روند.

چند سال پیش محمود حدادی «دیوان غربی- شرقی» را به فارسی برگرداند و به تازگی چاپ جدیدی از این کتاب در نشر کتاب پارسه منتشر شده است. «دیوان غربی- شرقی» شامل دو بخش عمده و یک بخش کوچک است. بخش اول آن تقریبا 250 قطعه شعر را دربر گرفته و در اصل بزرگ ترین دفتر تغزلی گوته را تشکیل می دهد. بخش دوم دیوان نیز حدود شصت مقاله درباره فرهنگ و تاریخ و ادبیات ایران به قلم خود گوته را دربر گرفته است. بخش پایانی و کوتاه «دیوان غربی-شرقی» شامل شعرهایی است که گوته بعد از انتشار دیوان اما در همان حال وهوا سروده و پس از مرگ او جمع آوری شده و در انتهای دیوان به چاپ رسیده است. حدادی در بخشی از یادداشت ابتدایی کتاب درباره این دیوان نوشته است: «دیوان غربی- شرقی به این شکل در سال 1819 انتشار یافت و آن بن مایه و رشته راهنمای همه فصول آن، با آن نقش کانونی ای که دارد، اندیشه پیونددادن شرق و غرب، برجسته ساختن فضیلت های اقوام این دو پاره جهان، و ایجاد تفاهم میان ملت ها باشد. بااین حال نباید تصور کرد این اشعار براساس پیش طرحی صرفا عقلایی تدوین شده اند، بلکه حس و رنج شخصی هم به آنها رنگ می دهد. این دیوان در مسیر زندگی گوته آن بلندایی است که یک آن جوانی و پیری را در یک چشم انداز در کنار هم می نشاند تا سپس برای همیشه از هم دور و جداشان کند. همخوان با عنوان دوگانه این کتاب شور جوانی و فرزانگی پیری در آن در کنار هم نشسته اند، به همچنین عناصر دوگانه عشق و جنگ، گذشته و اکنون، غم های شخصی و نگرانی های اجتماعی، گوشه گیری و مصاحب جویی، کام خواهی و پرهیزگاری، مستی و هوشیاری، و طنز و زنهار. و این همه به این اشعار آن فردیتی را می دهد که ضرورت شکل گیری جوهره شعر است». دیوان گوته مفصل ترین دفتر شعر عمر اوست و به گفته حدادی، ثمره تلاش او در راه پایه گذاری «ادبیات نوجهانی در طلیعه جهانی شدن رابطه ملت هاست، و برابرنهاد او در پیش پدیده جهان گیر استعمار». دفترهای دوازده گانه دیوان گوته هریک در کنار نام آلمانی، عنوانی فارسی یا عربی هم دارند. سه دفتر اول دیوان با عناوین «مغنی نامه»، «حافظ نامه» و «عشق نامه»، بیش از سایر بخش ها از شیوه حافظ الهام گرفته اند. «تفکرنامه»، «رنج نامه»، «حکمت نامه»، «تیمورنامه»، «زلیخانامه»، «ساقی نامه»، «مثل نامه»، «فارسی نامه» و «خلدنامه» عناوین بخش های دیگر دیوان هستند. گوته شاعری جهان وطن بود. او از سال های کودکی اش به میانجی قصص تورات، افسانه های هزار و یک شب و سفرنامه های فراوان با شرق آشنایی داشت و جان مایه دیوانش را بیش از همه از کلام حافظ گرفته است.