درباره انقلاب می توان پرسش های مهمی را طرح کرد؟ چرا انقلاب شد؟ آیا انقلاب به اهدافش رسید؟ آیا همان راه ادامه یافته؟ اگر بلی آیا باید همان را ادامه دهیم؟ آیا نارسایی ها ریشه در داخل دارد یا خارج؟ اگر انقلاب نشده بود الان کجا بودیم؟ و از این دست پرسش ها را می توان طرح کرد. بسیاری از این پرسش ها، پاسخ های روشنی که همگان نسبت به آن اتفاق نظر داشته باشند، ندارند. واقعیت این است که اتفاقات بزرگ و مهم بیش از آنکه محصول اراده این و آن باشند، ناشی از ضرورت های تاریخی و اجتماعی هستند که افراد در بهترین حالت نقش قابله را ایفا می کنند و آن را به دنیا می آورند. اگر تحولات جوامع محصول اراده این و آن بود،