آرشیو سه‌شنبه ۳ آبان ۱۴۰۱، شماره ۵۳۳۳
دیپلماسی
۳
معرفی کتاب

خاطراتی از ماموریت دیپلماتیک در بغداد

محمود فاضلی

کتاب «ماموریت من در بغداد» نوشته پرویز افشاری دیپلمات بازنشسته وزارت خارجه به روزشمار ماموریت 238 روزه وی در عراق که دو ماه ابتدایی آن ماموریت موقت و مابقی ایام ماموریت ثابت بوده، اختصاص یافته است.  دولت وقت عراق در 31 شهریور 1359 با حمله ناگهانی به ایران فصل خصومت آمیزی را در روابط دو کشور آغاز نمود. جنگ تحمیلی به مدت 8 سال ادامه یافت و شورای امنیت سازمان ملل متحد در مجموع 10 قطعنامه در رابطه با جنگ ایران و عراق صادر نمود که آخرین آن قطعنامه 598 می باشد که در 29 تیر 1366 به تصویب رساند و در 27 تیر ماه 1367 مورد پذیرش ایران قرار گرفت.

 روند کاهش تنش بین دو کشور از این زمان آغاز و در پنجم اردیبهشت 1369 یعنی درست در دومین سال قطع رابطه سیاسی بین عربستان و ایران، صدام با ارسال نامه ای که توسط ابوخالد فرستاده ویژه یاسر عرفات به ایران آورده شد. پیشنهاد ملاقات سران دو کشور در مکه مکرمه را داده و عرفات هم با ارسال نامه جداگانه ای به همراه همین شخص خواستار پذیرش پیشنهاد صدام توسط ایران شد.

به دنبال ارسال نامه، شورای عالی امنیت ملی ایران تشکیل جلسه داده و ضمن قبول پیشنهاد صدام بر آغاز مذاکره در سطح پایین بین دو کشور توافق نمودند. با اشغال کویت توسط عراق در 11 مرداد 1369 بهبود رابطه دو کشور سرعت بیشتری گرفته و با برقراری تماس هایی بین دیپلمات های ایرانی و عراقی در ژنو و متعاقب آن مبادله نامه هایی بین روسای جمهور دو کشور و سفر هیاتی از وزارت خارجه عراق به تهران روند بهبود رابطه سرعت بیشتری گرفت و در خاتمه سفر هیات عراقی، توافق هایی به منظور افتتاح مجدد سفارتخانه های دو کشور در کوتاه ترین زمان اتخاذ گردید. البته موضوعاتی از قبیل اشغال کویت و اموال و املاک ایرانیان مقیم کویت نیز مورد بحث قرار گرفت و چون خاک کویت در اشغال عراق بود، هیات عراقی تمایل چندانی جهت بحث پیرامون این موضوع را نداشت.

هیات عراقی در طول مذاکرات از به کار بردن نام «خلیج فارس» خودداری نموده و پیشنهاد تغییر نام اداره کل «خلیج فارس» وزارت امور خارجه ایران به اداره کل «کشورهای همجوار» را داد که با مخالفت جدی طرف ایرانی موجه شد. نویسنده کتاب که در زمره دیپلمات های حوزه خلیج فارس بوده که در مذاکرات با هیات عراقی حضور یافته و در ماموریت موقت دو ماهه و سپس ماموریت ثابت خود روزشمار خاطرات خود را به رشته تحریر درآورده است.

نویسنده کتاب به سفر آقای ولایتی وزیر خارجه پیشین در 23 آبان 1369 به بغداد چنین اشاره می کند: «هواپیمای 32 نفره هیات ایرانی که در فرودگاه بغداد به زمین نشست، از جانب طارق عزیز وزیر امور خارجه و برزان تکریتی، برادر ناتنی صدام مورد استقبال قرار گرفت. ساعت 18 عصر ملاقات هیات ایرانی با صدام انجام شد. ملاقات در دو بخش عمومی و خصوصی انجام گرفت. در ملاقات عمومی صدام بر تصمیم عراق جهت بهبود رابطه با ایران و عدم بازگشت از این تصمیم تاکید نموده و اظهار داشت از راهی که برای بهبود رابطه با ایران اتخاذ کرده ایم، باز نخواهیم گشت. در این ملاقات پیام شفاهی آقای هاشمی رفسنجانی رییس جمهور ایران به صدام ابلاغ شد.»

نویسنده آغاز حمله هوایی نیروهای متحدین پس از پایان ضرب الاجل سازمان ملل را چنین شرح داده است: «با خاتمه یافتن ضرب الاجل تعیین شده توسط سازمان ملل متحد جهت خروج نیروهای عراقی از خاک کویت و عدم اجابت آن توسط عراق، در 27 دی 1369 حملات هوایی گسترده متحدین که متشکل از حدود 35 کشور بود علیه عراق آغاز گردید. ابتدا مراکز مخابراتی، پالایشگاه ها، فرودگاه ها، وزارت دفاع، مقر حزب بعث در بغداد بمباران و موشک باران شد. شهر بغداد در خاموشی مطلق فرو رفته و ساکنین هتل الرشید از جمله اعضای سفارت به پناهگاه زیرزمین این هتل منتقل شدند. دامنه فعالیت نیروی هوایی متحدین به نحوی گسترده بود که مجال هیچگونه فعالیتی به نیروی هوایی عراق که اکثر هواپیماهای جنگی خود را هم مستتر کرده بود، داده نشد. با قطع شدن آب و برق در بغداد بسیاری از سکنه پنج میلیونی این شهر را تخلیه نموده و بغداد به شهر ارواح تبدیل گردید. به منظور کاستن از شدت حملات هوایی متحدین، عراقی ها تهدید به موشک باران اسراییل نموده و چند فروند موشک اسکاد B به سمت اسراییل شلیک نمودند، هدف این بود که با کشاندن پای اسراییل به جنگ، جهان اسلام را با خود متحد کنند، ولی دول غربی به ویژه امریکا از اسراییل درخواست خویشتنداری نمودند. علاوه بر اسراییل، چندین شهر عربستان هم مورد حملات موشکی عراق قرار گرفت.

کتاب جدید «ماموریت من در بغداد» در 104 صفحه از سوی انتشارات «کویر» دراختیار علاقه مندان به حوزه خاورمیانه قرار گرفته است.