بحث تحول و تحول‎خواهی از کلیدواژه‎های اصلی مطرح شده توسط رهبر معظم انقلاب است و ایشان برای معرفی یک شخصیت کامل در حوزه تحول، به معرفی شخصیت امام خمینی(ره) به عنوان نمونه اصلی و ایده‎آل تحول‎خواهی در دوره معاصر پرداختند. ایشان در سال 1399 ویژگی‎های تحولی حضرت امام را به صورت مفصل بیان کردند و فرمودند شاخص‎ترین فردی که در دهه‎های گذشته در ایران تاثیر داشت و هنوز هم آثار اندیشه ها و عملکرد ایشان قابل مشاهده است، امام خمینی (ره) است. مقام معظم رهبری درباره آغاز روحیه تحول‎خواهی در شخصیت امام خمینی (ره) می‎فرمایند: «اولا روحیه تحول خواهی از دیرزمان در این بزرگوار وجود داشته است؛ این چیزی نبود که در آغاز نهضت اسلامی در سال 1341 در ایشان به وجود بیاید؛ نه، ایشان از دوران جوانی یک انسان تحول خواه بودند. ایشان سپس به مخاطب روحیه تحول خواهی حضرت امام اشاره کرده و می‎گویند: «توجه کنید که مخاطب ایشان در این تحول، عبارت بود از ملت ایران. قبل از شروع نهضت امام مبارزاتی وجود داشت، مبارزات سیاسی در ایران وجود داشت، ده ها سال بود که گروه های مختلف [مبارزه می کردند]، منتها حوزه کار آنها حداکثر محدود می شد مثلا به یک تعدادی دانشجو؛ اینها می توانستند فرض کنید 100 نفر، 150 نفر دانشجو را تحت تاثیر قرار بدهند، در یک مراسمی آنها را وارد کنند. بحث امام، بحث یک گروه یا یک جمع محدود یا یک حرفه معین نبود؛ بحث ملت ایران بود. این را امام ایجاد کردند؛ همین ملت خمود و تسلیم را تبدیل کردند به یک ملت مطالبه گر؛ آن سخنرانی های پرشور و توفنده امام، آن بیان های خروشنده امام، آنچنان تکان داد این ملت را که این ملت تبدیل شدند به یک ملت مطالبه گر؛ نمونه اش قضایای سال 41 است که شروع نهضت، سال 41 بود نمونه اش اجتماعات عظیم مردم در شهرهای مختلف است که بعد هم منتهی شد به پانزدهم خرداد. در پانزدهم خرداد [رژیم] با آن کشتار عظیم نتوانست این حرکت را متوقف کند. باز هم اجتماعات مردم در طول زمان بود تا پایان دوران مبارزات؛ این یک تحول عجیبی بود که ایشان ایجاد کردند.» اقدام دیگری که امام خمینی انجام داد، ایجاد روحیه تحول‎خواهی در ملت ایران و مبارزه با احساس حقارت ملت بود. رهبر انقلاب در این زمینه می‎فرمایند: «تحول دیگر، تحول در نگاه مردم به خودشان و به جامعه شان بود. ملت ایران نسبت به خود یک نگاه حقارت پندارانه داشت؛ یعنی این که این ملت بتواند بر اراده قدرت ها، بر اراده ابرقدرت ها فائق بیاید، مطلقا به ذهن احدی خطور نمی کرد. نه فقط حالا اراده قدرت های جهانی، حتی اراده قدرت های داخلی، حتی اراده فلان مسئول. فرض کنید یک اداره امنیتی یا انتظامی، اصلا به ذهن مردم خطور نمی کرد که بتوانند غلبه کنند بر اراده صاحبان اراده های تلخ و خطرناک. احساس حقارت می کردند، احساس توانایی نمی کردند؛ امام این را تبدیل کرد به احساس عزت، احساس اعتماد به نفس.» تحول دیگری که حضرت امام در مردم ایران ایجاد کرد، توسعه ظرفیت ها و آرمان های ملت ایران بود. آیت الله خامنه‎ای در این زمینه می‎فرمایند: «یک تحول دیگر، تحول در مطالبات اساسی مردم بود؛ یعنی اگر چنانچه فرض کنید آن وقت یک گروهی از مردم یک مطالبه ای هم از دستگاه داشتند یا از قدرتمندان آن زمان داشتند این بود که مثلا این کوچه آسفالت بشود یا این خیابان این جوری کشیده شود؛ مطالبات در این حد [بود]؛ این را تبدیل کردند به مطالبه استقلال، آزادی؛ یعنی [آرمان های] عظیم. یا شعار «نه شرقی، نه غربی»؛ در خواسته های مردم آنچنان تحولی به وجود آمد که از این چیزهای حقیر، کوچک، محلی و محدود تبدیل شد به یک امور اساسی، بزرگ، انسانی و جهانی.» تحول در نگاه اجتماعی به دین مورد دیگری بود که امام خمینی(ره) در این کشور به وجود آورد. مقام معظم رهبری در این باره می‎فرمایند: «یک تحول دیگری که امام به وجود آورد، تحول در نگاه به دین بود؛ مردم، دین را فقط وسیله ای برای مسائل شخصی، مسائل عبادی، حداکثر احوال شخصی می دانستند، فقط برای همین مساله نماز و روزه و فرض کنید که وظایف مالی و ازدواج و طلاق؛ در همین حدود؛ دین را، وظیفه دین و مسئولیت دین و رسالت دین را محدود به این چیزها می دانستند. امام برای دین، رسالت نظام سازی، تمدن سازی، جامعه سازی، انسان سازی و مانند اینها تعریف کرد؛ مردم نگاه شان به دین به کلی متحول شد.» تحول دیگری که حضرت امام در بین ملت ایران ایجاد کرد، توسعه افق دید مردم بود. رهبر انقلاب در این زمینه می‎فرمایند: «مردم یک افق و آینده ای در مقابل چشم نداشتند؛ این تبدیل شد به ایجاد تمدن نوین اسلامی. یعنی شما امروز به ملت ایران نگاه کنید، این دست مبارک امام است که این حالت را به وجود آورده؛ مردم دنبال این هستند که تمدن نوین اسلامی را تشکیل بدهند و به وجود بیاورند؛ اتحاد عظیم اسلامی را به وجود بیاورند، امت اسلامی را تشکیل بدهند. نگاه عامه مردم، توده مردم این است.»