همه آمده اند؛ از او که به خاطر انتقام خواستگار کینه جو صورتش سوخته است، تا مرد مهربانی که به حرمت خون یک شهید از خونخواهی قاتلان فرزندش می گذرد. انگار اشتیاق بازگشت چند مرد اعدامی از پای چوبه دار، آرام و قرار را از همه گرفته است تا در همهمه عفو 6 زندانی محکوم به مرگ، زندگی را جشن بگیرند. معاون دادستان تهران در امور زندان ها می گوید: بخشنده ترین مردم کسی است که ببخشاید بر کسی که بر او امید بخشش ندارد.

اینجا نقطه صفر مرزی در سرنوشت 6 مرد اعدامی است؛ لحظه پیوند اشک و لبخند. جایی برای پایان سکوت و انتظار و بغض.

در یک سو 6 مرد دربند، چشم به زنجیری دوخته اند که غرور پاهایشان را شکسته است. درست در مقابل شان، زنان و مردانی نشسته اند که حکایت هایی پردرد دارند از آنچه به یکباره کاخ آرزوهایشان را ویران کرد. بی شک سخاوت قلب های بخشنده است که به این نقطه نور و روشنی بخشیده است، اگرنه در عمق این حکایت ها، تلخی کشتن انسانی در میان است.

دو برادر اعدامی به همراه ماموران بدرقه زندان رجایی شهر، دستبند بر دست هایشان گره خورده است و مادرشان آشکارا می لرزد که چه بر سر فرزندانش خواهد آمد. مادر بی وقفه اشک می ریزد و نمی داند خون یک شهید به پسرانش عمر دوباره خواهد داد.

به خواب می ماند این تصویر. به معجزه ای بی تکرار. برادرهای زندانی پای چوبه دار رفتند و مهلت گرفتند تا شاید بخشیده شوند. حالا لحظه سرنوشت ساز فرا رسیده است؛ بخشش یا قصاص. سر به زیر انداخته اند از شرم حضور مردی که می گوید آمده است از خونخواهی پسرش بگذرد.

آنچه این تصویر را ماندگار کرده است، حضور زن و شوهری غمگین است که با خدای خود پای معامله نشسته اند تا بدون دیه و هیچ شرطی از قصاص قاتلان تنها پسرشان صرفنظر کنند. با دل خونین دستبند از دستان دو برادر بگشایند که موجب قتل تنها پسرشان شده اند.

مادر مقتول، 61 ساله است و داغدار مرگ پسری که برای جشن ازدواجش، کارت دعوت سفارش داده بودند اما یک تقدیر تلخ، به زندگی شان رنگ ماتم داد. لباس عزای پسرش را 12 سال است که به تن دارد. زیر لب زمزمه می کند: خدایا خودت می دانی که این داغ تا ابد بر دلم ماند.

احمد حاجی انزهایی پدر مقتول نگاهی پرمهر به همسرش می اندازد: «با خدا معامله کردیم.» او محکم و صبور به طرف دو مرد اعدامی پیش می رود تا به دعوت معاون دادستان تهران در امور زندان ها، دستبند از دست های متهمان باز کند. مکث می کند اما به خودش مسلط می شود. دو برادر هنوز تردید دارند پس از 12 سال اشک و التماس، بعد از این همه نذر و نیاز، استخوان های یک شهید گمنام، زنجیر از پای شان باز کند و به آنها فرصت دوباره زندگی ببخشد. از شرم، در برابر این پدر زانو می زنند و دستانش را بوسه باران می کنند. کلید که در قفل دستبند می چرخد، همه از تجلی شکوه انسانیت گریه می کنند.

پدر مقتول نمی خواهد از این بگوید که مرگ پسرش چقدر فجیع بود. اما با اشتیاق از این می گوید که چگونه از این همه خطا چشم پوشی کرد: «یک معجزه اتفاق افتاد. قرار بود حکم اجرا شود و دو برادر پای چوبه دار رفتند. اما یک هفته مهلت گرفتند. به روستایمان «انزها» در شهرستان فیروزکوه رفتیم. دخترانم راضی به گذشت نبودند و همسرم هم نمی توانست با این غم کنار بیاید. تا اینکه پیکر یک شهید گمنام را به روستا آوردند که 40 سال پیش در عملیات خیبر در جزیره مجنون به شهادت رسیده بود. من در آن زمان، فرمانده بسیج راه آهن بودم و 14 کیلومتر پل شناور برای همین عملیات ساخته و ارسال کرده بودیم. قلبم فرو ریخت. این شهید از روی همان پل عبور کرده بود. حس کردم پسر خودم است، از بس با او احساس نزدیکی کردم. تابوتش را بوسیدم و همانجا با صدای بلند به اهالی اعلام کردم به حرمت خون این شهید پاک، از گناه قاتلان فرزندم گذشت کردم و آنها را بخشیدم. بدون دیه، بدون هیچ شرط، بدون چشمداشت!

علی اصغر مهرآبادی رئیس واحد مددکاری از تلاش هنرمندان و خیرین برای نجات جان محکومین به قصاص می گوید که حتی پای چوبه دار می آیند تا به انسانی زندگی دوباره ببخشند. او توصیه می کند که نیکوکاران در بحث آزادی زندانیان، خط کش نگذارند و جرایم عمد و غیر عمد را جدا نکنند. تاکید دارد که در این همه سال هرگز اتفاق نیفتاده که پس از بخشش یک اعدامی، خانواده اش یا اولیای دم تماس بگیرند و ابراز پشیمانی کنند که چرا یک مجرم پشیمان به جامعه برگشته است. او می گوید به خودمان می بالیم که پلی میان خانواده مقتول و متهم می شویم تا شکسته های گذشته را پیوند دهیم.

حمید یک زندانی 40 ساله است که 20 سال پیش به اتهام قتل پیرزن همسایه، محکوم به قصاص شد. در این سال ها به گفته خودش فقط گاهی پدرش به ملاقات او آمده است. او می گوید در آن سال های دور، به دلیل فقر و بیکاری بارها از پیرزن همسایه مبلغ پنج تا ده هزار تومان قرض کرده بودم. او جای مادرم بود و به خاطر مهربانی اش همیشه نیازهایم را مطرح می کردم. اما آخرین بار دست مرا رد کرد و پولی نداد. عصبانی شدم. به او حمله کردم و حالا تمام جوانی ام پشت میله های زندان تباه شده است. نام قاتل هم تا آخر عمر همراه من است.

نجات حمید از چوبه دار با رضایت دختران مقتول اتفاق افتاد تا او پس از گذشت دو دهه، طعم رهایی را بچشد و به زندگی دوباره برگردد.

داریوش 49 ساله زندانی دیگری است که پس از 19 سال انتظار با رافت رئیس قوه قضائیه از اعدام رهایی یافت. او بچه طلاق بود و از کودکی به خاطر آزار نامادری از خانه بیرون مانده و به خاطر یک لقمه نان، شاگرد اتوبوس بین شهری شده بود. آخر هم به خاطر 10 هزار تومان کرایه با یک مسافر افغان درگیر شد و سرنوشتش شکل دیگری گرفت. رئیس قوه قضائیه به دلیل شناسایی نشدن اولیای دم و نداشتن پیشینه کیفری، برای آزادی او وثیقه تعیین کرد که ناباورانه آزاد شد.

حکایت زندگی حسین هم پر درد و غم انگیز است. در حالی که 32 ساله و پدر سه فرزند بود، به دلیل بیکاری و مشکلات مالی تصمیم به سرقت از خانه زن سالخورده ای گرفت که تنها زندگی می کرد. او سابقه کیفری نداشت و این نخستین بار بود که از دیوار خانه ای بالا می رفت. اما در حین سرقت، صاحبخانه از خواب بیدار شد و چهره اش را دید. حسین از ترس اینکه شناسایی نشود، پیرزن را خفه کرد و در سال 79 دستگیر و محکوم به اعدام شد. اما اولیای دم برای اجرای حکم نیامدند و این مرد 23 سال در زندان ماند. در این سال ها همسرش طلاق گرفت و آخرین بار در سال گذشته بود که دخترش به ملاقاتش آمد. با دستور رئیس دادسرای امور جنایی تهران، برای آزادی این مرد که حالا موهایش سپید شده است، 300 میلیون تومان وثیقه تعیین شد. اما او قادر به پرداخت نبود و یک زوج نیکوکار البرزی برای آزادی او پیشقدم شدند.

آخرین نجات یافته، سعید است که در پارک با دوستش درگیر شد. او پس از 5 سال اضطراب و انتظار، نامه آزادی اش را از خادمان امام هشتم(ع) دریافت کرده است. به همت شورای صلح یار دادسرای امور جنایی تهران و واحد مددکاری زندان رجایی شهر کرج، بارها جلسه صلح و سازش برای گذشت اولیای دم از قصاص این زندانی برگزار شد و سرانجام خادمان امام رضا(ع)، با پرداخت دیه به اولیای دم توانستند جان این مرد را از مرگ نجات دهند. او که مرتکب قتل عمد دوستش شده بود، می گوید: کاش زندانی ها بخشیده شوند. شب آخر که برای اجرای حکم می روند، همه وسایلشان را به دیگران می بخشند و تسلیم مرگ می شوند. اما گاهی که کسی از مجازات شان صرفنظر می کند و به سلول بر می گردند، آدم دیگری می شوند. انگار از نو متولد شده اند.

ارسلان قاسمی بازیگر نیز برای جشن رهایی 6 زندانی آمده است. او در کنار زندانیان ایستاده و عقیده دارد آمده است تا به عنوان یک جوان و یک هنرمند سهم خودش را در این کار خیر ادا کند. می گوید: عقیده شخصی ام این است که می توانیم هر کدام از ما امید و آرامش را به جامعه برگردانیم. می خواهم تریبونی شویم تا مردم را برای بخشیدن، برای کار خیر و مشارکت در آزادی زندانیان همراه خودمان کنیم. اتفاقی که حائز اهمیت است.

آمنه بهرامی قربانی اسیدپاشی که به دلیل نابینایی هر دو چشمش حکم قصاص چشم های خواستگار کینه جو را دریافت کرده بود، از لذت بخشش به هنگام قدرت می گوید. او با وجود 31 عمل جراحی تاکید دارد هرگز پشیمان نیستم که حکم را متوقف کردم و انتقام نگرفتم. به آرامش رسیده ام.

در اتاق سرپرست دادسرای امورجنایی تهران، تابلوی زیبایی به خط نستعلیق خودنمایی می کند: «بخشش، تاج اخلاق است». «حجت الاسلام احمدعلی فیروزجایی» معاون دادستان تهران در امور زندان ها ابراز خوشحالی می کند که سال گذشته 56 محکوم به قصاص و امسال 8 نفر در سطح استان تهران از پای چوبه دار به زندگی برگشته اند. او تلاش خیرین برای رفع گرفتاری زندانیان دربند و جلب رضایت از شاکیان را به مثابه سعی در صفا و مروه، مقدس و قابل احترام می شمارد و امیدوار است این پایان شب سیه برای زندانیانی شود که از بیراهه زندگی بازگشته اند.