صدای چرخ خیاطی برای او یادآور روزهایی است که کنار بابا می نشست و چشم می دوخت به کوک های منظمی که پی در پی روی پارچه می نشیند. این اعجازآورترین چیزی بود که در دنیای کوچک دخترک شش ساله وجود داشت. عاشق این بود که پدر اجازه دهد قسمت دوخته پارچه را از پشت سوزن بگیرد و صاف کند. می دانست که باید این کار را با ظرافت و آرام انجام دهد چون اگر پارچه را محکم می کشید، دوخت خراب می شد و ممکن بود سوزن بشکند. وقتی سوزن می شکست، بابا اخم می کرد و دختر دعا می کرد سوزن نشکند. در خیال کودکانه اش دنبال راهی می گشت که سوزن ها اصلا هیچ وقت نشکنند و بابا همیشه با آن لبخند آرامش بخش که ناشی از حوصله فراوانش بود، به دوختن ادامه دهد و دختر به کوک های ریز پی در پی خیره شود و غرق در اعجاز کودکانه اش باشد. حالا دیگر پدر نیست اما دختر خودش پای چرخ یادگاری پدر نشسته و کوک ها را روی پارچه ها می نشاند. خیاطی میراثی است که از پدر برایش به جا مانده و اسباب امرار معاشش شده است.

«این چرخ قدیمی از تمام چرخ های جدید بهتر است. لنگه اش پیدا نمی شود و اگر هم باشد احتمالا عیب و ایراد دارد اما این چرخ هیچ ایرادی ندارد و در تمام این سال ها کار من را راه انداخته است. پدر من عاشق خیاطی بود و من هم همین طور. با این چرخ خیاطی و یک چرخ زیگزال دوز که چند سال پیش خریدم، هر مدلی را می توانم دربیاورم؛ البته به جز پالتوهای خیلی ضخیم که کار چرخ های صنعتی است.»

زن این را می گوید و مشغول تو گذاشتن دامن یک پیراهن بچگانه می شود که گل های زرد و طوسی دارد. کوک های ریز با صدایی آرام روی پیراهن می نشیند.

راسته چرخ خیاطی فروشان خیابان خیام چندان شلوغ نیست. اینجا جایی است که مشتریان عادی بازار خیلی گذارشان به آن نمی افتد. هرکه می آید، یا خیاط است یا دلش می خواهد خیاطی یاد بگیرد. تازه عروس ها هم هستند اما حالا تعدادشان زیاد نیست و به قول یکی از فروشندگان راسته، قبلا خیلی از عروس ها باید در جهیزیه شان چرخ خیاطی می داشتند و حالا این قلم از فهرست جهیزیه خارج شده و تک و توک عروس هایی هستند که به رسم قدیم می خواهند چرخ خیاطی نو به خانه ببرند. البته که قیمت ها هم در این مساله بی تاثیر نیستند. برای خرید یک چرخ خیاطی معمولی که نیاز خانگی را برطرف کند، چیزی بین 8 تا 10 میلیون تومان باید هزینه کرد. پایین تر از این هم هست مثلا چرخ 6 میلیون تومانی هم پیدا می شود اما فروشنده آن را خیلی توصیه نمی کند و معتقد است هرچه بیشتر پول بدهید، بیشتر آش می خورید و حالا فکر نکنید که چرخ 10 میلیونی هم تحفه ای است اما به هرحال کار را راه می اندازد. راه انداختن کار یعنی شما می توانید از پس دوخت و دوز معمول مصرف خانگی برآیید و برای خودتان چیزهایی بدوزید اما اگر خیال کار حرفه ای دارید، باید بیشتر سر کیسه را شل کنید. در این صورت یک چرخ خیاطی که مو لای درزش نمی رود، برای شما حدود 22 میلیون آب می خورد و اگر بتوانید دست دومش را پیدا کنید، ارزان تر برایتان تمام می شود.

«چرخ های قدیمی گاهی بهترند و گرچه امکانات چرخ های جدید را ندارند اما به قول ما قدیمی ها، قرص ترند و دیرتر خراب می شوند. یکی از مشکلات چرخ های جدید این است که زود به زود خراب می شوند البته نه همه شان. در یک برند مثلا می بینید یک سری خیلی خوب درمی آید و یک سری آنچنان خوب نیست و این را از مراجعات مشتری ها می فهمیم که دنبال تعمیرات هستند. برای تعمیرات مشکل قطعات هم وجود دارد مثلا یک سری چرخ خیاطی قطعه هایش دیگر پیدا نمی شود و اگر بخواهیم با قطعات مدل مشابه تعویض کنیم، دوباره به مشکل برمی خورد و تنظیم نمی شود. برای همین خیلی ها دیگر به این نتیجه می رسند که چرخ شان کارایی ندارد و بی خیال آن می شوند.»

این را کسی می گوید که به گفته خودش 40 سال است در کار فروش و تعمیرات چرخ خیاطی است و این روزها به دلیل نبود قطعات، مشکلات زیادی برای تعمیر چرخ های معیوب دارد. او ادامه می دهد: «بعضی وقت ها هم به دلیل ناآشنایی دوزنده با چرخ، مشکل به وجود می آید و در تنظیم کردن چرخ ناوارد هستند و به اصطلاح دستکاری آن هم باعث می شود کار خراب تر شود. این جور وقت ها چرخ را می آورند و می گویند خراب است در حالی که فقط تنظیم نیست و با یک تنظیم ساده مشکل آن حل می شود. ما موقع فروش چرخ به مشتری در مورد تنظیم آن آموزش هم می دهیم و الان هم که همه چیز را می شود در اینترنت دید و یاد گرفت. این مشکلات معمولا برای مشتریان خانگی پیش می آید چون خیاط ها معمولا خودشان وارد هستند.»

برای کسانی که دنبال چرخ خیاطی دست دوم هستند هم مراجعه به آگهی هایی که در این رابطه وجود دارد کارساز است البته اطمینان از اینکه چرخ سالم باشد و به قول آقای فروشنده نیم بند تعمیر نشده باشد و با چند بار استفاده دوباره شیرازه اش از هم نپاشد، اهمیت زیادی دارد.

چرخ خیاطی دست دوم را می شود با قیمتی مناسب تهیه کرد. این قیمت بستگی دارد به مارک چرخ که معروف هایش خواهان بیشتری دارد و بالطبع قیمتش هم بالاتر است. چرخ های دست دوم راسته دوز را می توان با 3 تا 4 میلیون هم خرید و این حداقل قیمت است. چرخ های در حد نو هم هستند که چند میلیونی از قیمت نوی بازار ارزان ترند و گاهی مشتری ترجیح می دهد چند میلیون اضافه را پرداخت کند و خیالش راحت باشد. چرخ های سردوز هم هستند که بیشتر به کار خیاط ها می آیند و چندان مصرف خانگی ندارند.

مصرف خانگی برمی گردد به ذوق و علاقه آدم ها به خیاطی و اینکه بتوانند از پس کارهای ساده خیاطی مورد نیازشان برآیند، کارهایی مثل دوخت ملافه و روبالشتی که خیلی ها ترجیح می دهند آن را آماده از بازار تهیه کنند و برخی نیز معتقدند کارهای آماده و بازاری کیفیت لازم را ندارند و اگر خودشان پارچه بگیرند و بدوزند، باکیفیت تر و به صرفه تر است. کارهای دیگری هم هست مثل کوتاه کردن و تو گذاشتن پاچه شلوار که عموما کاری است که هرکسی به آن نیاز پیدا می کند. البته که مراجعه به خیاطانی که کار تعمیراتی انجام می دهند، در این جور موارد معمول تر است اما با توجه به اینکه دستمزد دوخت و دوزهای از این دست هم بالا رفته، اگر کسی چرخی قدیمی و بلااستفاده در خانه دارد شاید این روزها تلاش کند کارهای خیاطی جزئی را خودش رفع و رجوع کند چون دیگر برایش نمی صرفد برای کوتاه کردن ساده یک شلوار پارچه ای بین 60 تا 80 هزار تومان هزینه کند. این دستمزد البته مال مرکز شهر تهران است و شمال شهر تهران ممکن است بالاتر باشد و در جنوب شهر شاید قیمتی مناسب تر پیدا کنید اما به هرحال دستمزدها بالا رفته و بخشی از آن برمی گردد به قیمت قرقره که به قول یکی از خیاط های تعمیراتی، قیمتش 10 برابر شده و همین طور سوزن که آن هم برای برخی دوخت های سردوز اصلا پیدا نمی شود و سوزنی که هزار تومان بوده الان 10 تا 20 هزار تومان شده و نیاز به تعویضش هم بیشتر است جوری که دیگر حوصله خیاط ها را سر برده و با اینکه از قدیم می گفتند خیاط ها آدم های با حوصله ای هستند اما آن مال قدیم بود و حالا چرخ های بی قطعه و سوزن های زودشکن حوصله خیاط ها را هم کم کرده است.