متن شبهه: یکی از انواع جهاد، جهاد با مال است. حضرت خدیجه (س) چگونه جهاد با مال داشت؟ او مگر چقدر ثروت داشت که توانست جهاد مالی کند؟

پاسخ: حضرت خدیجه (س) پیش از ازدواج با پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) به عنوان یک تاجر موفق (و یکی از فعالان اقتصادی) شهرت داشت .(1) در توصیف شخصیت ایشان بیان شده است: «او زنی شریف و با درایت بود که خداوند خیر و کرامت برای او در نظر گرفته بود. به لحاظ نسب در طبقه متوسط از انساب عرب جای داشت، اما دارای شرافتی عظیم و ثروتی زیاد بود»(2) با این وجود ایشان پیش از بعثت به خاطر خویشاوندی، شرافت و جایگاه حضرت محمد(ص) در بین مردم، امانتداری، خوش خلقی و راستگویی ایشان حاضر به ازدواج با حضرت شدند.(3)

حضرت خدیجه پس از بعثت، تمام اموال خود را در راه خدا و پیامبرش صرف کرد تا آنجا که آن حضرت در توصیف مجاهدت مالی ایشان فرمود: «هیچ مالی هرگز به من سود نبخشید آن گونه که ثروت خدیجه (س) به من سود بخشید.»(4)

اقدامات حضرت خدیجه در مجاهدت مالی و بخشیدن ثروت خود در راه تعالی اسلام و مسلمانان و همچنین رفع مشکلاتی که از تحریم های اقتصادی قریش پدید آمده بود، دلیل این بیان حضرت بود. بیش از هشتاد هزار شتر در کاروان های متعدد، اموال تجاری حضرت خدیجه (س) را به مراکز اقتصادی جهان آن روز حمل می کردند.(5)

ایشان تمام توان اقتصادی خود را برای کمک به پیامبر و پیشبرد اهداف ایشان هزینه کردند تا آنجا که هنگام رحلت، مالی برای ایشان بجز مالی اندکی باقی نمانده بود؛ چراکه تمام اموالشان را درراه اسلام هزینه کردند.(6)

پیامبر اکرم (ص) به واسطه اموالی که حضرت خدیجه در اختیارشان قرار داده بود، به کمک نیازمندان و مستمندان پرداختند. در طول این دوران، پیامبر با این اموال، بدهی های مسلمانان را ادا کرده، اسیران را آزاد نموده و از ناتوانان حمایت می کردند. همچنین، به تامین نیازهای فقرای اصحاب خود می پرداختند. بدین ترتیب، ثروت حضرت خدیجه (س) نقش محوری و بی بدیلی در تقویت بنیان های اسلام و حمایت از مسلمانان اولیه ایفا کرد.(7)

مهم ترین بخش جهاد مالی حضرت خدیجه مرتبط با سه سال هفتم تا دهم بعثت یعنی محاصره اقتصادی مشرکان مکه در شعب ابی طالب بود.

بر اساس گزارش منابع تاریخی، ایشان در طول این دوره، اجناس را چندین برابر قیمت واقعی شان خریداری و آن را به محاصره شدگان می رساند.(8)

به عنوان مثال در این مدت حکیم بن حزام برادرزاده خدیجه (س)، بر شترها، گندم و خرما را حمل می کرد و با زحمت و خطر زیاد، آنها را به بنی هاشم می رساند.(9)

علاوه بر این در موسم حج (ماه رجب و ذی الحجه) که رسول خدا و یارانشان می توانستند از شعب خارج شوند، مقداری آذوقه و مواد خوراکی تهیه و سپس در دوران محاصره در جهت تامین معاش محاصره شدگان از آن استفاده می کردند.(10)

بعد از پایان محاصره شعب ابی طالب در رمضان سال دهم بعثت حضرت خدیجه در این دوران بر اثر شدت سختی ها و مشکلات از دنیا رفت، اما بخش اندکی از اموال او که بعد از پایان یافتن محاصره مسلمانان در شعب، باقی مانده بود در جریان هجرت مسلمانان به مدینه هزینه شد. برهمین اساس نقل شده است که در اثنای هجرت به مدینه ، برخی از مسلمانان به خاطر تنگدستی و فقر، قادر به هجرت نبودند، اما پیامبر اکرم (ص) به کمک باقی مانده اموال حضرت خدیجه آنان را یاری کردند و بدین وسیله توانایی هجرت به مدینه را پیدا کردند.(11)

حضرت خدیجه (س) بعد از ازدواج با رسول خدا ، همراهی فراوانی با آن حضرت برای دستیابی به اهداف متعالی شان داشتند. این همراهی به حدی بود که ایشان نه تنها جان خود را در راه دفاع و همراهی با پیامبر اکرم فدا کردند بلکه تمام اموال خویش را در اختیار آن حضرت قرار دادند تا بر اساس مصالح مسلمانان و جامعه اسلامی هزینه کنند.

معرفی منبع جهت مطالعه بیشتر

- کتاب «خصائص ام المومنین خدیجه کبری(س)» نوشته حسین تهرانی، انتشارات طوبای محبت