گره خوردگی ایام شهادت امام صادق، جعفربن محمد(ع) با پرسش چیستی عقل و چیستی تمدن اسلامی و نسبت شان با یکدیگر، حتی اگر تصادفا پیش آمده باشد، معارفی اصیل در خود نهفته دارد که کلیدهای خزائن علم الهی برای درک درست آن، ارتباط عقل و علم با ولایت الهی و امامت و امامت با تمدن حقیقی اسلامی است . تمدنی که هرگز 13 انسان کامل مجال نیافتند در معنای حقیقی قرآنی اش برقرارش سازند و بارش را خداوند بر دوش ظهور آخرین ذخیره و خلیفه اش در زمین بقیه الله الاعظم حجت بن الحسن عسکری ولی عصر خاتم (عج) نهاد. ببینیم واقعا این گفته چه معرفتی در دل دارد؟گره خوردگی ایام شهادت امام صادق، جعفربن محمد(ع) با پرسش چیستی عقل و چیستی تمدن اسلامی و نسبت شان با یکدیگر، حتی اگر تصادفا پیش آمده باشد، معارفی اصیل در خود نهفته دارد که کلیدهای خزائن علم الهی برای درک درست آن، ارتباط عقل و علم با ولایت الهی و امامت و امامت با تمدن حقیقی اسلامی است . تمدنی که هرگز 13 انسان کامل مجال نیافتند در معنای حقیقی قرآنی اش برقرارش سازند و بارش را خداوند بر دوش ظهور آخرین ذخیره و خلیفه اش در زمین بقیه الله الاعظم حجت بن الحسن عسکری ولی عصر خاتم (عج) نهاد. ببینیم واقعا این گفته چه معرفتی در دل دارد؟برای پاسخ به این پرسش، باید در بیان ثقلین، معنای ولایت و امامت و عقل و علم را جست وجو کرد. مقصود خود را از تمدن اسلامی تعریف کرد و آنگاه نسبت این موجودات عالم مجردات و گوهرهای هدایت را با واقعیات زندگی بشری و معنای تمدن اسلامی در زمین روشن نمود.

در این بحث آگاهی به تعریف معنای ولایت الهی و امامت معصوم و عقل، فرض شده و نسبت آنان جست و جو می شود و تنها به تذکری کوتاه اکتفا می کنیم . مسلما تاکید سجع گونه در پایان بسیاری از آیات قرآن مجید به عقل ورزی و کافراتی و مشرکانی که تعقل نمی کنند بیانگر ارزش بی رقیب عقل در کلام آفریننده عقل است . گشایش راز عقل در قرآن که تاویل آن به عهده علی بن ابیطالب و فرزندان معصوم او قرار گرفت که خود عین عقل هستند.

1_ کمال یک حقیقت واحد روح در انسان کامل به سه صورت، ولایت الله، عقل توحید و علم امامت راز نبوت خاتم الانبیا و شالوده مدینه النبی و در واقع تمدن اسلامی ناب است که در نظام موعود تحقق بیرونی و تمدنی می یابد.

مقام کانونی عقل که با فکر حاصل از عمل مغز و ماده خاکستری فرق دارد، مربوط به مقامش در آفرینش انسان است . و از جنس فرامادی آن همچون قلب و روح، دمیده ای لطیف و وجودی مجرد است، در روایات همه معصومین عقل جایگاه نخست دارد.

به ویژه در روایات امیرالمومنین و امام باقر و امام صادق و امام کاظم و امام رضا و...

اصل روشنگری در باره خلقت عقل از حدیث نبوی آغاز می شود. در اصول کافی و دیگر کتب روایی چون تحف العقول و عده الداعی و بحار الانوار و نوادر الاخبار (فیض کاشانی) از اهل بیت وحی نقل شده است . در کتاب حضرت فیض از پیامبر بزرگوار اسلام نقل شده : ان الله تبارک و تعالی خلق العقل من نور مکنون، مخزون فی السابق... .

همانا خدای تبارک و تعالی، عقل را از نور مکنون و مخزون (نهان در گنجینه علم ازلی اش) آفرید. در حالی که هیچ پیامبر مرسل و ملک مقربی از آن اطلاع نداشت و علم را نفس عقل قرار داد و فهم را روح او، زهد را سر و راس او و حیا را دو چشم او و حکمت را زبان او و رافت را دهان او و رحمت را قلب او .

سپس درون عقل را از 10 چیز آکند و نیرومندش ساخت که عبارتند از : 1_یقین، 2 _ایمان، 3_صدق، 4_ سکینه و آرامش، 5_اخلاص، 6_رفق و سازگاری، 7_عطیه و دهش، 8_قناعت،

9_ تسلیم به حق و 10_شکر.

بی چون و چرا به اجرا در آورد این نکته، یعنی وحی عین عقل حقیقی است و هیچ تعارض و چون و چرایی بین حقیقت عقل ناب و وحی وجود ندارد و به عقل امر می کند سخن بگو و عقل سخن را با سپاس خدای یکتا و با توحید خدای بی همتا آغاز می کند. خداوند به عزت و جلالش قسم می خورد که هیچ آفریده ای را زیباتر و فرمانبردارتر (از حق) و تواناتر و والاتر و شریف تر و عزیزتر از عقل نیافریده و تاکید می کند به واسطه عقل مواخذه خواهد کرد و به واسطه عقل به وحدانیت و یگانگی خداوند پذیرفته می شود و شفاعت عقل را در خصوص عاقلان می پذیرد و خداوند فرشتگان را شاهد می گیرد که شفاعت عقل را در باره هرکس که به او عقل داده بپذیرد.

جایگاه بزرگی در کتب معتبر روایی دارد. روایت جنود عقل امام موسی کاظم (ع) در واقع تصویر زیربنای جامعه اسلامی و صورت تمدنی و چهره اجتماعی جامعه اسلامی است. ما در قرآن و روایات و تاریخ نبوی، با کلمه مدینه، برخورد می کنیم . مدینه النبی، یک نام گذاری معنا دار از تبدیل یثرب به شهر منتسب به نبی اکرم(ص) است . این کلمه می تواند به معنای نظام یکجانشینی نو با ژرف ساخت متمایز از شهرهای جاهلی در اشکال کلانشهر، مثل مصر و مداین ماقبل اسلام و دیگر بلاد باشد.شهر اداره پیامبرانه، دارای ارزش ها و مناسبات متفاوت بین طبقات اجتماعی و کل مردم و سرشت اقتصاد و سیاست و فرهنگ الهی، یعنی شهری با مهر نبوت بر آن و ارزش های متکی بر قرآن و رهبری نبی در مناسبات اجتماعی و متجلی در کالبد شهر است؛ چنان که در تاریخ مدینه النبی آمده.