بررسی منشا و محیط زمین ساختی سنگ های آتشفشانی خاور سهند (جنوب خاور تبریز) با استفاده از شواهد ژئوشیمیایی

در منطقه جنوب خاور تبریز که بخشی از زون ماگمایی البرز باختری- آذربایجان است، سنگ های آتشفشانی و آذرآواری سهند گسترش قابل توجهی دارند. سنگ های آتشفشانی بیشتر از آندزیت، داسیت، ریوداسیت و ریولیت تشکیل شده اند و سنگ های آذرآواری بیشتر به‎صورت پهنه های ایگنیمبریتی دیده می شوند. این سنگ ها غنی از عناصر سنگ‎دوست(لیتوفیل) بزرگ‎یون (LILE) و تهی از عناصر با قدرت میدان بالا (HFSE) هستند. بالا بودن نسبت های LILE/HFSE و LREE/HREE در نمونه ها و شباهت ترکیب شیمیایی آنها با گدازه هایی که در مناطق شاخص فرورانش تشکیل می شوند، احتمال شکل گیری سنگ های منطقه را در یک محیط فرورانشی تقویت می کند. اما به نظر می رسد فرایند فرورانش، تاثیر اندکی در تمرکز عناصر Eu، Nd، Tb، Sm، Hf، Ta، Zr و Y در سنگ های منطقه و در عوض تاثیر قابل توجهی در تمرکز عناصر U، Th و تا اندازه ای La در نمونه ها داشته است. مقادیر عناصر سنگ‎دوست بزرگ یون (LILE) (Ba، K، Rb، Cs، Sr، Pb) در سنگ های مورد مطالعه نشان می دهد که سنگ ها در سری کلسیم- قلیایی قرار می گیرند و مقایسه شیمی سنگ های مورد مطالعه با ترکیب شیمیایی انواع سنگ های کلسیم- قلیایی موجود در دنیا نشان داد که سنگ های منطقه بیشترین شباهت را با سنگ های کلسیم - قلیایی Erzurum-Kars ترکیه دارند. با توجه به شواهد ژئوشیمیایی و صحرایی، محیط زمین ساختی این سنگ ها به احتمال متعلق به یک کمان پس از برخورد است که صعود ماگما و احتمالا تولید آن، به وسیله گسل های امتدادلغز و زمین ساخت کششی همراه با آن کنترل می شود. این ماگماتیسم پس از برخورد، ممکن است در اثر برخورد پوسته عربستان با ایران مرکزی رخ داده باشد.