تاثیر زمان و مکان در تطور آراء فقی هان

این پژوهش به بررسی نقش زمان و مکان در اجتهاد می پردازد. نظریه های مختلفی درباره تاثیر زمان و مکان بر احکام شرعی وجود دارد. جهت گیری این پژوهش، بررسی مفهوم زمان و مکان و نقش این دو در اجتهاد و آراء فقی هان است که موجب پویایی فقه در همه زمان ها و مکان ها می گردد. چنین رویکردی اهمیت پرداختن به این موضوع را نشان می دهد. معنای نقش داشتن زمان و مکان در اجتهاد آن نیست که دو عنصر زمان و مکان به عنوان یکی از منابع اجتهاد تلقی شوند، زیرا در فقه سنتی و اجتهاد جواهری که امام خمینی(ره) قائل به آن هستند و از مشایخ سلف به ارث رسیده، عناصر زمان و مکان به عنوان منبع اجتهاد شناخته نشده است. باید توجه داشت که کتاب و سنت به گونه مستقیم در ناحیه احکام شرعی در مقام اجتهاد نقش دارند، اما زمان و مکان مستقیما در مقام اجتهاد در ناحیه مشخص کرده ملاکات احکام و موضوعات و ویژگی های آنها دارای نقش می باشند. از این رو است که موضوعی به دلیل تغییر ملاک و یا ویژگی های آن می تواند در زمانی خاص دارای حکمی بر خلاف حکم اول شود، به دلیل تغییر ملاک و یا ویژگی های آن. بنابراین زمان و مکان بی واسطه در ناحیه ملاک و موضوع و مشخص-کردن آنها نقش دارند نه در ناحیه احکام.