جنبش های اجتماعی در خاورمیانه: تحلیلی جامعه شناختی

تا پیش از وقوع جنبش های اجتماعی اخیر در شمال آفریقا و برخی از کشورهای خاورمیانه عربی، دیدگاه غالب در بین تحلیل گران آن بود که این منطقه همچنان در مقابل امواج دموکراسی مقاوم خواهد بود. سقوط چند رژیم اقتدارگرا و استمرار جنبش های اجتماعی به ایجاد تردیدهای جدی در این دیدگاه و پیدایش افق های نوید بخش برای مردم سالاری گردید. نگارنده بر این باور است که این جنبش های اجتماعی ریشه در بحران مشروعیت تشدید یابنده حکومت های اقتدارگرا و نارضایتی های فزاینده سیاسی، اجتماعی و اقتصادی توده مردم، جوانان و طبقه متوسط جدید دارند. مهم ترین ویژگی های این جنبش ها عبارتند از: فراگیری، اسلامی بودن، دموکراتیک، استبداد ستیز، استقلال طلب وابستگی شدید آنها به فناوری های نوین ارتباطی- اطلاعاتی. شبکه های اجتماعی اینترنتی به مثابه عامل شتابزا در بسیج فراگیر اقشار یاد شده در بستر بحران مشروعیت تشدید یافته و شکاف بین دولت و ملت عمل کردند نه به عنوان عامل ساختاری و ریشه دار.