مشارکت امنیتی و انتظام مشارکتی بررسی تجارب و زمینه های مشارکت مردمی در تامین نظم و امنیت

در سال های اخیر اهتمام نیروی انتظامی جمهوری اسلامی به مقوله مشارکت مردمی در امنیت افزایش یافته است. بی گمان برای استمرار و توفیق طرح ها و ماموریت های این نهاد، به همیاری ومشارکت شهروندان نیاز است.
در حوزه نظم و امنیت، طرح های مشارکتی به دنبال آفریدن فرصت های بیشتر دخالت مردم در نظم و امنیت و افزایش اعتماد متقابل میان پلیس و مردم است. در کشورهای مختلف دنیا (از جمله ژاپن، هلند و انگلیس) طرح های متعددی با این هدف به اجرا درآمده است که در جهت مقصود خود توفیق داشته اند. این کشورها در تبدیل پلیس از سازمانی متمرکز، دولتی و سیاست گرا به نیرویی مشارکت جو، اجتماع محور و فرهنگ گرا، دستاوردهای قابل ذکری داشته اند. جامعه ایرانی نیز اگرچه با مشکلات فرهنگی و سیاسی در این زمینه روبه رو بوده است، اما در گذار از مرحله انتظام تخصصی به انتظام مشارکتی موفقیت هایی کسب کرده است؛ طرح های پلیس (نگهبان) محله، همیار پلیس، خدمات مراقبتی و حفاظتی از شواهد آن بوده است. برون سپاری برخی از خدمات مانند (پلیس+10) صدور گواهی نامه، گذرنامه، نظام وظیفه ازدیگر مصادیق اهتمام نیروی انتظامی به تعامل بیشتر و نزدیکتر با مردم است. در عین حال، برخی از مسائل ساختاری و سازمانی پلیس، ضعف فرهنگ مشارکت انتظامی، قلت طرح های اعتمادسازی متقابل میان مردم و نیروی انتظامی، از جمله موانع گسترش مشارکت انتظامی در جامعه ایرانی است.
مقاله حاضر بر امکان و ضرورت مشارکت امنیتی و انتظام مشارکتی تمرکز دارد. مقاله با تشریح فضای مفهومی دو عبارت «مشارکت» و «امنیت» آغاز و تلاش می شود از ترکیب این مقولات، مفهوم ثالثی تحت عنوان«مشارکت امنیتی» و«انتظام مشارکتی» یا غیره ابتکار شود. در اثنای بحث ضمن بررسی اهمیت و تاریخچه موضوع مشارکت امنیتی و انتظامی در جهان و ایران، بر زمینه ها و راهکارهای جلب مشارکت مردم در امنیت تاکید می شود.