نقش نرم افزارهای مدیریت استناددهی در رعایت اخلاق پژوهش؛ مروری بر سوء رفتارهای پژوهشی، انواع و دلایل ارتکاب و راهکارهای پیشگیری»

در سال‌های اخیر، مکررا شاهد انتشار خبرهایی با موضوع تقلب در پژوهش‌های دانشگاهی بوده‌ایم و روایت‌های متفاوتی در گوشه و کنار جهان درباره سوء استفاده تعدادی از پژوهشگران از کارهای پژوهشی دیگران (خسروی، 1385؛ کونگ (1) و همکاران، 2010؛ برلینک، (2) 2011؛ گادالهاک، (3) 2011؛ باتلر، (4) 2009) شنیده می‌شود. جدای از بحث کاهش رعایت اخلاق در پژوهش‌های عصر حاضر، عده‌ای افزایش پدیده تقلب را در محیط‌های دانشگاهی به عنوان پیامدی از پیشرفت فناوری در نظر می‌گیرد (گیبسون و چستر - فانگمن، (5) 2011، ص 132). بی‌اخلاقی‌هایی که در محیط‌های دانشگاهی و پژوهشی رخ می‌دهد، از لحاظ چگونگی ارتکاب، میزان تقلب، نوع فریبکاری و از دیدگاه‌های دیگر، به انواع متفاوتی تقسیم می‌شوند و شاید به همین دلیل متنوع بودن، با عناوین کلی متفاوتی نظیر: نادرستی دانشگاهی، کج اخلاقی دانشگاهی، بداخلاقی پژوهشی، سوء رفتار پژوهشی و... مطرح می‌شوند. به نظر می‌رسد علی‌رغم این تعدد واژگان، با توجه به زیر پا گذاشتن اصول رفتارهای اخلاقی، همگی بر مفهوم یکسانی اشاره می‌کنند. در مقاله حاضر، عبارت سوء رفتار پژوهشی برای انواع تخلفات، بی‌اخلاقی‌ها و قانون‌شکنی‌های حوزه پژوهش استفاده می‌شود و بعد از مرور مفاهیم علم اخلاق، اخلاق حرفه‌ای و اخلاق حرفه‌ای پژوهش، به تعریف سوء رفتار پژوهشی پرداخته می‌شود و انواع آن معرفی خواهد شد.