زمین لغزه عظیم جیرفت: معرفی، نشانه ها و ویژگی ها

زمین لغزه عظیم و پیش از تاریخ جیرفت با مساحت حدود 53 کیلومتر مربع، در فاصله 35 کیلومتری شمال باختر شهر جیرفت و مجاور سد جیرفت، در محدوده ای با مختصات 45 و°28 تا 53 و°28 عرض شمالی و20 و°57 تا 30 و°57 طول خاوری قرار دارد. این زمین لغزه که بر اثر حرکت توده ای از سنگ آهک های ریفی بخش بالایی سازند قم با شیب °6، حجم 8 کیلومتر مکعب و ستبرای حدود 300 متر روی مارن های زیرین این سازند رخ داده است، با سنگ های خرد و متلاشی شده، بی-هنجاری در مسیر هلیل رود و وجود قطعه سنگ های آذرین گرد شده در توده متلاشی شده قابل تشخیص است. بر اثر رخداد این زمین لغزه، مسیر هلیل رود کاملا مسدود گردید و یک دریاچه موقتی شکل گرفت. سپس این دریاچه در محل دیگری که گودترین رخنه در دیواره آن قرار داشت (محل فعلی سد جیرفت) سرریز کرد و هلیل رود پس از طی حدود 5/2 کیلومتر از محل سرریز دوباره در پایین دست زمین لغزه وارد مسیر قبلی خود شد. بر اثر این تغییر مسیر، مخروط افکنه توسط رود بریده شد و دره باریک و عمیقی در محدوده محل سرریز شدن تا محل اتصال به مسیر قبلی آن تشکیل شد و موجب بریده شدن مخروط افکنه های کوچکی در مسیر گردید. وجود گسل های فعال متعدد و کم شیب بودن توده لغزنده حاکی از این است که این زمین لغزه احتمالا در اثر زمین لرزه رخ داده است و مهم ترین ویژگی های آن شامل شیب بسیار کم (6)، اندازه (وسعت 53 کیلومتر مربع و مسافت حرکت تا حدود 7 کیلومتر)، چهار بخش بودن، سازوکار حرکت خاص (مشابه با سایر استورستورم ها) و زمان ایجاد آن (احتمالا 60000 تا 100000 هزار سال قبل) است و بسته به نوع دسته بندی زمین لغزه ها می توان آن را زمین لغزه بسیار سریع، سنگ لغزه، استورستورم، بهمن سنگی و بهمن خرده سنگ نامید.