بررسی و تحلیل رویکردهای خیام شناسی در دوران معاصر

شفاف سازی وجوه گوناگون فکری، اخلاقی و... یک شخصیت تاریخی، چالش هایی را به دنبال خواهد داشت. این مشکلات تا حدی ناشی از گزینه زمان و بایسته های آن از قبیل: تحریف، ابهام، گوناگونی و تناقض اخبار است. خیام، از جمله شخصیت هایی است که شناخت او با اتکا به منابع تاریخی، کلیت ها و مسائل مبهمی را فراروی پژوهشگران گذاشته است. با ترجمه فیتز جرالد از رباعیات خیام در قرن نوزدهم و شهرت روزافزون رباعیات او، پژوهشگران فراوانی در ایران و کشورهای دنیا، نگاه خود را به این شخصیت معطوف کردند و روند خیام شناسی وجهه ای دیگرگونه به خود گرفت؛ عاملی که فرایند این حرکت را به روشنی تحت پوشش قرار داده «اصل تناقض» است بدین معنی که عدم انسجام و روشمندی پژوهش ها و در مقابل هم قرار گرفتن پاره ای از آنها از یک طرف و تناقض های موجود میان رباعیات و دیگر آثار خیام از طرفی دیگر، به نوعی گسیختگی مضمونی و خلط روش ها انجامیده است تا حدی که فقدان یک هدف و برنامه مشخص در پژوهش ها، سیر تحقیقات را در بسیاری از موارد به تکرار رسانده است. این تحقیق بر آن است که با کنار هم نهادن رویکردهای گوناگون، و بررسی مواضع خلاف و اشتراک رهیافت ها با همدیگر، به روش شناسی و بررسی هرکدام از پژوهش ها در حوزه خیام شناسی پرداخته، ضمن برشمردن کاستی های موجود، تا حد امکان پیشنهادهایی را در جهت بهبود بخشیدن به سیر رویکردها داشته باشد. در پاره ای موارد نیز بنا به ضرورت پژوهش، بسترساز رویکردهای جدید در زمینه خیام شناسی باشد.