بررسی میزان کالوس‎زایی و تحمل ریزنمونه های مختلف ارقام پنبه (Gossypium sp.) به تنش شوری در شرایط درون شیشه‎ای

دستیابی به روش‎های کم هزینه و کوتاه مدت جهت دسترسی به لاین های متحمل به تنش های غیرزنده در برنامه های به‎نژادی گیاهی از کاربردهای مهم کشت بافت می باشد. در این تحقیق، ابتدا میزان کالوس زایی ریزنمونه های جنین نارس، محور زیر لپه و ریشه ارقام پنبه ساحل، سپید، نامبر 200، باربادنس و خرداد روی محیط کشت MS حاوی ترکیبات مختلف هورمون های D - 2، 4 و BAP مورد بررسی قرار گرفت. براساس نتایج تجزیه واریانس، میزان کالوس زایی تحت تاثیر رقم، نوع ریزنمونه، ترکیب هورمونی محیط کشت و اثر متقابل ریزنمونه× محیط کشت در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. براساس مقایسه میانگین داده ها به روش آزمون حداقل اختلاف معنی دار، بیشترین میزان کالوس‎زایی مربوط به ریزنمونه جنین نارس و رقم نامبر 200 بود که روی محیط کشت MS حاوی 5/0 میلی گرم در لیتر D - 2، 4 مشاهده گردید، درحالی که ریزنمونه ریشه رقم سپید کمترین میزان کالوس زایی را نشان داد. با انتقال کالوس های تولید شده به محیط کشت‎های حاوی غلظت های مختلف کلرید سدیم و بررسی میزان رشد نسبی کالوس‎ها مشخص گردید که تحمل ریزنمونه ها به کلرید ‎سدیم تحت تاثیر رقم، نوع ریزنمونه، غلظت کلرید ‎سدیم و تمام اثرات متقابل آنها در سطح احتمال یک درصد معنی‎دار می‎باشد. بیشترین میزان رشد نسبی کالوس‎ها روی محیط کشت‎های شوری، مربوط به ریزنمونه جنین نارس و ارقام خرداد و سپید به ترتیب با 3/77 و 2/76 درصد بود، درحالی که ریزنمونه ریشه رقم نامبر 200 با 9/17 درصد کمترین میزان تحمل را به کلرید ‎سدیم نشان داد. رشد نسبی کالوس ها در تمام ریزنمونه ها و ارقام، با افزایش غلظت شوری در محیط کشت کاهش پیدا کرد به‎طوری که تیمار شاهد (بدون کلرید ‎سدیم) با 6/51 درصد بالاترین میزان رشد نسبی و محیط کشت حاوی 3 میلی گرم در لیتر کلرید ‎سدیم، پایین‎ترین سرعت رشد نسبی کالوس را با 6/20 درصد به خود اختصاص دادند. با انتقال ریزنمونه های متحمل انتخاب شده به محیط کشت های با غلظت‎های بالاتر 5/3 و 4 میلی گرم در لیتر کلرید سدیم مشخص گردید که هیچ یک از کالوس‎ها و ریزنمونه ها قادر به زنده‎مانی و رشد روی این محیط کشت ها نبودند.