بررسی تطبیقی شیوه اثبات حدوث یا قدم عالم از دیدگاه غزالی

هدف اصلی این پژوهش بررسی نظریه امام محمد غزالی و ابو علی سینا درباره یکی از دیرینه ترین مسائل کلامی و فلسفی در حوزه اندیشه اسلامی یعنی مساله حدوث و قدم عالم و تبیین چگونگی تکامل اندیشه متفکران یاد شده از حدوث زمانی عالم به حدوث ذاتی و جوهری جهان طبیعت، است. نظر به اینکه ابن سینا ملاک نیاز معلول به علت را امکان ماهوی می دانست لذا عالم از نظر او حادث ذاتی است و این امر هرگز منافاتی با قدیم زمانی بودن عالم ندارد. چون عالم علت خود نیست و نیاز به خالقی دارد که او را خلق کند، لذا آن را حادث می دانست و چون از نظر زمانی آغازی ندارد، پس قدیم است. بر خلاف نظر غزالی که معتقد است جهان از یک نقطه معین شروع و قبل از آن لحظه نیستی عالم بوده است. او معتقد است که به سوی گذشته که پیش برویم عالم و زمان محدود است، یعنی تا نامتناهی پیش نمی رود. در آینده هم زمان و زمانیان پیش نخواهد رفت. از نظر او خدا در خلقت عالم تحکما وقت خاصی را بر وقت دیگر برگزید ما نیازی نداریم درباره این گزینش چیزی بپرسیم. مقاله حاضر با روش کتابخانه ای و تجربه و تحلیل داده های مطالعاتی به واکاوی این مسئله پرداخته و به ابهاماتی در این زمینه پاسخ داده است.