تبیین فرایند یادگیری مراقبت معنوی در دانشجویان پرستاری ایران: یک مطالعه نظریه زمینه ای

علی رغم این مدعا که مراقبت معنوی بخش جدایی ناپذیر و هسته مراقبت کل نگر محسوب می شود، بیش از پنجاه درصد پرستاران در عمل چندان به مراقبت معنوی بیماران اهتمام نمی ورزند. و احساس می کنند، مهارت و توانایی لازم را در این حیطه کسب نکرده اند. لذا هدف از این مطالعه کشف و تبیین فرایند یادگیری مراقبت معنوی در پرستاری ایران بود.

این مطالعه با روش نظریه زمینه ای در سال91-1390 در دانشکده پرستاری و مامایی تبریز انجام گرفت. داده ها از 18 دانشجوی پرستاری، چهار استاد و مربی و سه سوپروایزرآموزشی با استفاده از مصاحبه نیمه ساختارمند جمع آوری گردید. از روش پیشنهادی اشترائوس وکوربین برای تجزیه وتحلیل داده ها استفاده شد.

در پاسخ به سوال اصلی پژوهش پنج درون مایه یا طبقه اصلی به شرح زیر استخراج گردید. «ذخایر و آورده های فردی و ورودی»، «پارادوکس احساسی در بالین»، «یادگیری مراقبت بیمار محور»، «الگوپذیری بالینی و یادگیری غیررسمی» و «جو و فضای آموزشی». متغیر مرکزی این مطالعه «الگوپذیری بالینی و یادگیری غیررسمی» که همه طبقات را به هم مرتبط می ساخت، نشان داد، دانشجو با گزینش افراد محبوب که متصف به صفات اخلاقی و معنوی خدا پسندانه هستند و تعاملات خوبی دارند، الگوپذیری نموده، (غالبا اساتید/مربیان و بعد همگروهی ها و پرسنل) طی طریق می کند و مصادیق مراقبت معنوی را فرا می گیرد. فرآیند آموزش مراقبت معنوی، که در برگیرنده مفهوم مراقبت بیمار محور بود، فرآیندی پویا، غیر سیستماتیک و پنهان در تعاملات اجتماعی بود، که غالبا در بالین که عرصه واقعی تجارب پرستاری است و تحت تاثیر ذخایر و اندوخته های معنوی، مذهبی، فرهنگی و شخصی دانشجویان، الگوپذیری از رفتار و شخصیت اساتید و اطرافیان و تحت تاثیر جو حاکم آموزشی بدون برنامه ریزی و به طور غیر رسمی شکل می گرفت. درنهایت یافته های این پژوهش منجر به ارائه مدل توسعه مراقبت اعتقادی الگومدار در آموزش مراقبت معنوی دانشجویان پرستاری گردید.

تقویت پایه های اخلاقی و معنوی الگوهای اصلی منتخب دانشجویان (اساتید/مربیان)، تدوین برنامه و محتوی منسجم، کاربرد راهبردهای آموزشی مناسب، ایجاد فضای آموزشی عاطفی و پذیرا (حمایتی) و برنامه های فوق در معیت افراد محبوب و متعهد زمینه یادگیری مراقبت معنوی را تسهیل خواهدکرد.