بررسی تهیه فرم رضایت آگاهانه در پژوهش های دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و ارائه پیشنهاداتی برای ارتقای وضع موجود

در بررسی طرح های پژوهشی رسیده به معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان دیده شد که پژوهشگران، علی رغم تمایل به تهیه یک فرم رضایت آگاهانه متناسب، به دلیل عدم وجود یک دستورالعمل و در دسترس نبودن یک فرم نمونه جهت الگوبرداری، بعضا فرم های بسیار مختصر و ناکامل به پروپوزال ها ضمیمه می نمودند. این کار باعث برگشت پروپوزال و اتلاف وقت می شد. لازم بود یک ساختار مناسب برای تهیه فرم رضایت آگاهانه در اختیار پژوهشگران باشد.
برای رفع این مشکل، این تحقیق به روش کتابخانه ای و با استفاده از منابع چاپی و الکترونیک، به جستجوی اجزای یک فرم رضایت آگاهانه پرداخته شد. همچنین به منظور تهیه یک فرم نمونه، تارنمای[i] همه دانشگاه های علوم پزشکی کشور بررسی شد.
با استفاده از منابع یاد شده و مرور متون مرتبط به ویژه کدهای 26 گانه حفاظت از آزمودنی در پژوهش های علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران کلیه اجزاء قابل ذکر در فرم های رضایت آگاهانه استخراج شدند. این اجزا در دو دسته با عناوین «مواردی که لازم است در فرم قید شود» و «مواردی که بهتر است در فرم قید شود»، مشخص گردید. همچنین دو نمونه فرم رضایت آگاهانه نمونه ها هم که از وب سایت دیگر دانشگاه ها به دست آمده بود به عنوان نمونه در ذیل آن دستورالعمل قرار داده شد تا پژوهشگران محترم با توجه به نوع پژوهش خود و با عنایت به فرم های نمونه، نسبت به تهیه نمودن فرم متناسب و ضمیمه کردن آن به پروپوزال، اقدام نمایند.
رعایت نکات و آیین نامه (کدهای) مصوب اخلاقی در همه انواع پژوهش های علوم پزشکی به ویژه پژوهش های علوم پزشکی دارای آزمودنی انسانی لازم و ضروری است. بهترین نماد رعایت این اصول اخلاقی گرفتن «رضایت آگاهانه» خوب و جامع از آزمودنی یا ولی قانونی اوست. از میان کدهای مذکور 9 کد - به صورت مستقیم یا غیر مستقیم- به موضوع مهم رضایت آگاهانه مربوط می شود.
قاعدتا هر تحقیق در حیطه علوم پزشکی دارای طراحی[ii] منحصر به فرد است و بنابراین به فرم رضایت آگاهانه منحصر به فرد نیاز دارد که باید طراحی و مورد استفاده قرار گیرد. با استفاده از دسته بندی انجام شده در این تحقیق محقین خواهند توانست کار تدوین فرم رضایت آگاهانه منحصر به فرد هر تحقیق را خود متقبل شوند تا با اشراف و تسلطی که بر موضوع و محتوای تحقیق دارند بهترین و مناسب ترین فرم رضایت آگاهانه تحقیق را تدوین نمایند.