تاملی در نگرش جامعه شناختی مارکسیستی به تاریخ ایران

امروزه، با نگاهی به سابقه نیم قرنی مطالعات و تحقیقات نظری در تاریخ ایران میبینیم که اجزای نظریه های موسوم به «ماتریالیسم تکاملی تاریخ» و «نظام آسیایی»، گفتمانهای نظری مسلط در تحلیل جامعه شناختی ویژگی های تاریخ ایران بودهاند. نظریاتی که دارای اصل و منشا اروپایی، یا اروپایی روسی و ترویج کننده ایدئولوژی مارکسیسم لنینیسم و ارزشهای سرمایهداری و لیبرالیسم غربی هستند. مهمترین معضلات معرفتی حاکم در نظریات مذکور، علیرغم ادعای تبیینهای علمی و عینی واقعگرایانه از تاریخ ایران، مبتنی بودن بر نگاه اروپامحوری در دو شکل ایجابی و سلبی، و نادیده گرفتن بخش عمده ای از واقعیات و تجربیات تاریخی ایران است. به طوری که تاریخ و جامعه ایرانی را همواره با معیار میزان شباهت یا متفاوت بودن از تجربیات تاریخی غرب مورد توجه قرار دادهاند. بر همین اساس در این پژوهش، تلاش بر آن است مبانی فکری و معرفتی گفتمانهای نظری مذکور، در زمینه چگونگی تحلیل جریان و فرجام تاریخ جامعه ایرانی، از منظر نقد گفتمان موسوم به «شرقشناسی»، مورد ارزیابی انتقادی قرار گیرد.