نقش مشائیان مسلمان در تحول و توسعه منطق ارسطویی

قبل از ارسطو برخی از مباحث علم منطق در سخنان زنون کبیر، سوفسطائیان، سقراط و افلاطون بصورت پراکنده آمده است، اما ارسطو نخستین کسی است که منطق نظری را جمع آوری و با تعیین ابواب و فصول تدوین نموده است. او براساس مبانی معرفت شناختی خود، منطق حملی را مطرح میکند که بحث استدلال حملی و قیاس حملی از مهمترین آراء وی بشمار میرود.
پس از ارسطو، مکتب منطقی دیگری توسط منطقیانی همچون فیلون، دئودروس مگاری، زنون و خروسیپوس رواقی در یونان تحت عنوان منطق رواقی مگاری بوجود آمد که برخلاف منطق ارسطویی به منطق شرطی میپرداخت. شناسایی قضایای مرکب شرطی توسط مگاریان و شناسایی سایر قضایای مرکب مانند عطفی و فصلی و صور قیاس اتصالی و انفصالی توسط رواقیان، منطق شرطی را پدید آورد. بنابرین، میراث منطقی یونان عبارت از دو مکتب ارسطویی و مکتب رواقی مگاری است.
مشائیان مسلمان که بخوبی از میراث منطقی یونان آگاه بودند؛ از روش فلاسفه یونان در تدوین علم منطق عدول کردند. آنها علاوه بر کاستن برخی مسائل منطقی از قبیل مقولات و بحث تفصیلی شعر و خطابه و جدل و جابجایی برخی دیگر مثل عکس و حد و رسم، با ابتکارات و نوآوری های متعدد خود نقش موثری در تحول و پیشرفت علم منطق ایفا کردند که ما در این نوشتار به تبیین برخی از آنها میپردازیم.