تخصیص لفظ عام به وسیله ی مفهوم مخالف در اصول فقه اهل سنت

تقدم و برتری منطوق بر مفهوم، محل إتفاق علما است. همین تقدم سبب شده تا تخصیص عام به وسیله ی مفهوم مخالف، محل خلاف و نزاع باشد. منشا اختلاف، ضعیف بودن تخصیص به وسیله مفهوم مخالف است. اختلاف در این باب، فرع بر پذیرش حجیت مفهوم مخالف است. محل نزاع، دو کلام صادر شده از متکلم واحد یا متکلمانی است که در حکم متکلم واحد هستند. نیز باید مفهوم معارض با عام خود حجت باشد. همچنین نباید دلیلی قوی تر از مفهوم مخالف، مانع تخصیص شود. جمهور، تخصیص را پذیرفته اند؛ با این استدلال که مفهوم مخالف در حکم منطوق است. لکن از این میان، برخی این تخصیص را به منزله ی قیاس و برخی، لفظ می دانند. در مقابل، عده ای چنین تخصصی را نپذیرفته اند؛ با این استدلال که عام، منطوق است و منطوق مقدم بر مفهوم است. برخی هم توقف کرده و قائل به ترجیح نشده اند. دیدگاه جمهور که إعمال هر دو دلیل، یعنی منطوق و مفهوم را در پی دارد، راجح است.