بررسی مفهوم ناپدیدی اجباری افراد

ناپدیدی اجباری یا ناخواسته، پدیده ای با محتوای بسیار دقیق، پیچیده و نسبتا جدید است. این پدیده فرایندی پیش رفته و درهم تنیده از چندین نقض جدی حقوق بشراست مانند حق منع شکنجه، حق آزادی و امنیت فردی، حق شناخته شدن به عنوان یک فرد در برابر قانون، حق دادرسی عادلانه، حق حیات، حق حمایت از زندگی خانوادگی، حق دانستن حقیقت، و حق برخورد انسانی با فرد در زمان بازداشت.
جرمی مرکب و مستمر که در عرصه ی مخاصمات مسلحانه ی بین المللی، درگیری های داخلی و وضعیت عادی قابلیت ارتکاب دارد و قربانیان مختلف و مرتکبان متعدد دارد، اثبات آن دشوار است و مجازات عاملان و جبران موثر خسارات قربانیان به لحاظ احتمال دخیل بودن مسئولان دولتی در ارتکاب آن، با مشکل مواجه است. کمیسیون آمریکایی حقوق بشر و کمیسیون حقوق بشر ملل متحد، اولین نهادهای بین المللی بودند که به بررسی این پدیده پرداختند. در سال 1980 کمیسیون حقوق بشر به تشکیل گروه کاری پنج نفره در مورد ناپدیدشدگان اجباری یا ناخواسته مبادرت نمود که اولین و مهم ترین سازوکار ملل متحد در این خصوص است. در سال 1992 اعلامیه ی ملل متحد در مورد حمایت از همه ی افراد در برابر ناپدیدی اجباری تصویب شد.
اولین سند لازم الاجرا در مقابله با این جرم، کنوانسیون آمریکایی در مورد ناپدیدی اجباری است که در سال 1994 به تصویب دولت های عضو سازمان دولت های آمریکایی (OAS) رسید.
در ژانویه ی 1998 اساسنامه ی دیوان کیفری بین المللی به تصویب رسید و این جرم را به صراحت جنایتی علیه بشریت معرفی کرد. در آگوست همین سال، پیش نویس کنوانسیون بین المللی حمایت از همه ی افراد در برابر ناپدیدی اجباری تقدیم کمیسیون حقوق بشر گردید و در سال 2006 در مجمع عمومی سازمان ملل متحد تصویب شد.
این مقاله به بررسی مفهوم این جرم در اسناد بین المللی می پردازد.