نگاهی توصیفی و تحلیلی به سنگ نبشته های موجود در مسجدجامع کبیریزد

وجود مواریث هنری بسیار در شهر یزد همچون سنگنبشته های مسجد جامع کبیر آن، بهعنوان یک اثر هنری و سند تاریخی که به شناخت بخشی از هنر ادوار مختلف تاریخی و مقایسه آنها بایکدیگر میانجامد و برای مرمت برخی از بناهای تاریخی نیز موثراست، از افتخارات تمدن کهن ایران است. مطالعاتی که تاکنون درباره این آثار هنری صورتگرفته، بسیار کلی و توصیفی بوده بهگونهای که محتوای این کتیبه ها ازحیث ادبی و هنری و همچنین تکنولوژیکی ساختارشان در هر دوره تاریخی مرتبط با آنها، دقیق بررسینشدهاست.
ازاینرو، در مقاله پیشرو که با شیوهای توصیفی-تحلیلی نگاشتهشده و مطالب آن در یک سیر مطالعاتی به صورت میدانی و کتابخانه ای گردآوریشده، برخی از ویژگی های هنری و محتوایی این آثار بررسی و ارزیابیشدهاست. بنابر آنچه بیانشد، هدف اصلی نگارنده این مقاله نیز معرفی ویژگی های محتوایی و ساختار کتیبه ها در چند دوره تاریخی و بررسی نقاط اشتراک و افتراق آنها و چگونگی استفاده از این آثار است. بدین منظور با تعریفی که در متن پژوهش از کتیبه ارائهشده، ضمن بررسی حدود هفتادو چهار کتیبه مسجد جامع کبیر یزد ویژگی های کیفی وکمی آنها نیز جداگانه بررسیخواهدشد. درپایان نتیجه این بررسی ها در قالب جدول ارائهمیشود.
مقاله حاضر دربردارنده موارد زیر است:گونهبندی کتیبه های سنگی مسجد جامع بهلحاظ محتوایی و ساختاری، انوع آرایهبندی کتیبه ها، شباهتهای ساختاری و عملکردی کتیبه ها در دوره های تاریخی مختلف، شناسایی انواع سنگ فرمان، سنگ محراب، سنگ وقف و الواح یادبود (بهلحاظ محتوایی) در این مجموعه، شناسایی مصالح متنوع و بیشتر سنگ روشن با نقشمایه های نوشتاری و گرافیکی متنوع و زیبا بین کتیبه ها، بررسی شباهتهای محتوایی کتیبه ها و مضامین آنها. نتایج بهدست آمده از مطالعه کتیبه ها نشانگر آن است که این کتیبه ها بهلحاظ ساختاری (تکنولوژیکی و فن اجرا) و محتوایی (مضامین و متن و شیوه ادبیات نگارشی) در نوع خود، از بهترین آثار هنری بهشمارمیروند.