بررسی تغییرات مکانی ویژگی های مورفومتری رسوبات بستر در جهت پایاب رودخانه (مطالعه موردی: حوزه آبخیز قلعه سر ساری)

بررسی خصوصیات شکل مواد بستر و تغییرات مکانی آن ها در طول حوزه آبخیز می تواند به شناخت بیشتر فرایندهای هیدرولوژیکی و هیدرولیکی حوزه آبخیز کمک کند و بسته به تغییرات مکانی این رسوبات در طول رودخانه اصلی و مخزن سد اهمیت زیادی در مکان یابی سازه های هیدرولیکی و مدیریت مناسب مخازن سدهای بزرگ دارد. با توجه به مطالعات اجرایی احداث سد مخزنی چهاردانگه ساری، این پژوهش در حوزه آبخیز قلعه سر در بالادست حوزه آبخیز چهاردانگه مازندران انجام پذیرفت. بدین منظور، پس از شناسایی منطقه مورد نظر، شش مقطع در طی آبراهه اصلی در جهت پایین دست رودخانه تعیین شد و برداشت رسوبات بستر به شیوه ترکیبی انجام گرفت. نمونه ها در آزمایشگاه آنالیز شد و ویژگی های مورفومتری رسوبات بستر، شامل چولگی، کشیدگی، میانگین، نما، درصد شن، ماسه، سیلت، رس، بافت رسوبات، اندازه های بزرگ، متوسط، کوچک ذرات، قطر ظاهری، کرویت، گردشدگی، ضریب پهنی، عامل شکل، و D10، D50، و D90 رسوبات بستر، در جهت پایاب اندازه گیری و محاسبه شد. نتایج بررسی در جهت پایین دست نشان داد که دامنه تغییرات عامل شکل و کرویت روندی کاهشی، دامنه تغییرات متوسط اندازه ذرات و گردشدگی روندی افزایشی، دامنه تغییرات ضریب پهنی روندی پیچیده، و دامنه تغییرات اندازه سه محوری روندی یکنواخت و ناچیز داشته است. نتایج این بررسی، همچنین، نشان داد که این تغییرات ممکن است تحت تاثیر عوامل فیزیوگرافی، لیتولوژی، و زمین ساخت منطقه قرار گرفته باشد.