نشانگان بالینی و درمان آسیب با ونوم عروس دریایی؛ یک مطالعه مروری ساختار یافته

شاخه سنیداریا (Cnidaria) شامل بیش از نه هزار گونه است که تقریبا 100 گونه آن برای انسان خطرساز تلقی می شوند و سالیانه در سراسر جهان مرگ و میر قابل توجهی به دنبال گزش با آن ها گزارش گردیده است. علایم بسته به گونه و نوع زهر متفاوتند که شامل تظاهرات موضعی و سیستمیک می باشند. روش ها و ترکیبات گوناگونی جهت درمان گزش با عروس های دریایی مورد بررسی قرار گرفته اند. با توجه به نبود مطالعه ای مروری و نظام مند جامع جهت بررسی تظاهرات بالینی ناشی از گزش و همچنین روش های درمانی آن ها، این مطالعه انجام گردید.
با جستجوی واژه عروس دریایی Jellyfish در بانک اطلاعات پزشکی PubMed، 1677 مقاله یافت شد و 400 مقاله در زمینه توکسینولوژی در گستره پزشکی انتخاب و به سه گروه اصلی بالینی، زیست پزشکی و بیوتکنولوژیک تقسیم بندی گردیدند و از این میان، مقالات گروه پزشکی با مجموع 222 مقاله، مشتمل بر زیر گروه های تظاهرات سیستمیک (78 مقاله)، تظاهرات پوستی (59 مقاله) و درمان (85 مقاله)، مورد مطالعه سیستماتیک قرار گرفتند.
علائم و نشانگان بالینی پس از گزش با عروس های دریایی عمدتا به گونه و نوع زهر آنها بستگی دارد، لکن یافته ها عموما به صورت تظاهرات پوستی گسترده ای به صورت ضایعات کهیری، اریتم، تاول، تورم و تظاهرات درمونکروتیک شدید، پاپول و ماکول های سوراخ دار، راش های خطی هایپر پیگمانته و یا پاپول های کهیری خارش دار بروز می نمایند. علایم سیستمیک پس از آسیب با رزمناو پرتقالی Physalia physalis و عروس دریایی جعبه ای (مانند Chironex fleckeri) و در سندرم ایروکنجی به صورت آشکار مشاهده می شوند. اساس درمان در آسیب با عروس های دریایی بر پایه ی سه اقدام کاستن اثرات موضعی زهر (درد و تخریب بافتی)، پیشگیری از آزاد سازی بیشتر نماتوسیت های زهری و نیز کنترل واکنش های سیستمیک می باشند. کاربرد آب گرم (42 درجه برای 20 دقیقه)، پک های یخی، ضد دردهای موضعی و تزریقی، کورتیکواستروئیدها و آنتی هیستامین ها، اساس درمان و همچنین استفاده از سرکه تجارتی یا اسیداستیک 4 تا 6 درصد و شستن ناحیه گزش با آب دریا برای غیر فعال کردن نماتوسیت ها از شایع ترین روش های درمانی محسوب می شوند. آنتی ونوم علیه عروس های دریایی می تواند اثر ونوم را خنثی کند.
نشانگان پوستی از شایع ترین علائم بالینی پس از گزش با عروس های دریایی هستند. هر چند هنوز کارآزمایی های بالینی دو سویه کور کنترل شده ای، در مورد شیوه های درمانی گزش با عروس دریایی انجام نگرفته است، ولی استفاده از سرکه تجاری یا اسیداستیک 6-4 درصد، آب گرم، پک یخی و شستشو با آب دریا از پایه های درمانی گزش با عروس های دریایی محسوب می شوند.