کارائی شاخص های پایداری برای گزینش ژنوتیپ های متحمل گندم نان به تنش رطوبتی پایان فصل

در کشورهایی نظیر ایران که در آینده با چالش آب مواجه خواهند شد و تولید مواد غذایی به میزان آب قابل دسترس و پایداری منابع آب بستگی دارد، معرفی ژنوتیپ های متحمل به تنش خشکی از مهمترین راهکارهای سازگاری با این شرایط می باشد. به منظور مطالعه سازگاری و ارزیابی تحمل به تنش رطوبتی آخر فصل، تعداد15 لاین امید بخش گندم نان همراه با رقم چمران به عنوان شاهد، این تحقیق در دو سال زراعی 87-1386 و 88-1387 در چهار ایستگاه تحقیقاتی اقلیم گرم جنوب شامل اهواز، دزفول، زابل و داراب و در هرایستگاه در دو آزمایش جداگانه (1:آبیاری کامل بدون تنش خشکی آخر فصل و2: عدم آبیاری در مرحله پر شدن دانه به منظور اعمال تنش خشکی آخر فصل)، هر یک در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجراء شد. داده های مربوط به عملکرد دانه تجزیه واریانس شد و عکس العمل ژنوتیپ های مورد بررسی با استفاده از شاخص های تحمل و حساسیت بر اساس عملکرد دانه مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که تفاوت بین ایستگاه ها، سال ها، ژنوتیپ ها و اثرات دوگانه و سه گانه منابع تغییر در سطح احتمال 1% معنی دار بودند. میانگین کل عملکرد دانه در سال اول 4300 کیلوگرم درهکتار برآورد شد در حالیکه میانگین کل عملکرد در سال دوم با اختلاف معنی دار در سطح 1% نسبت به سال اول، به 5692 کیلو گرم در هکتار رسید. میانگین عملکرد دانه در شرایط مطلوب و تنش خشکی به ترتیب 5840 و 4591 کیلوگرم در هکتار بود. همبستگی بین شاخص های STI GMP، MP و K1STI بصورت دو به دو مثبت و معنی دار بودند. همبستگی شیب تغییرات عملکرد دانه به عنوان تابعی از درجه سختی تنش رطوبتی(b) با عملکرد دانه در شرایط تنش مثبت و باشاخص های SSI، TOL و K2STI منفی ومعنی دار بود. در تجزیه رگرسیون به روش گام به گام، شاخص نسبت عملکرد دانه ژنوتیپ ها نسبت به میانگین کل ژنوتیپ ها(YIR)، مهمترین مولفه در مدل عملکرد دانه در هر یک از شرایط محیطی انجام این تحقیق بود. با توجه به ارزیابی ژنوتیپ ها بر اساس شاخص های تحمل و حساسیت به تنش، سه لاین شماره 2، 14 و 15 بعنوان ژنوتیپ های پرپتانسیل متحمل به تنش رطوبتی پایان فصل انتخاب شدند.