نیازسنجی آموزشی قابلیت های رهبری در بین متخصصان علوم و صنایع غذایی در ایران

با وجود نقش کلیدی قابلیت ها و مهارت های رهبری در کارایی و اثربخشی فعالیت های اجتماعی و حرفه ای، اغلب برنامه های آموزش دانشگاهی، عمدتا بر انتقال دانش و مهارت های تخصصی تکیه دارند. این در حالی است که ماهیت بین رشته ای و چندبخشی غذا و اهمیت آن به عنوان یکی از حقوق اساسی بشر و لازمه سلامت، رفاه و توسعه ملی ضرورت ادغام مهارت های رهبری برای تکمیل و تقویت حوزه را ایجاب می کند. این مطالعه در سال 1387 با هدف تعیین نیازهای آموزشی قابلیت های رهبری در بین متخصصان صنایع غذایی در کشور انجام شد.
از هر دو دسته تکنیک های پژوهش کیفی و کمی برای تعیین وضعیت موجود و نیازسنجی استفاده گردد. داده های مورد نیاز در بخش مطالعه کیفی از اجرای مصاحبه عمیق با 9 تن از خبرگان و رهبران صنعت غذا در بخش های دانشگاه، دولت، صنعت و انجمن های تخصصی، و نیز انجام بازدید مشارکتی در دو برنامه آموزشی بین المللی در جنوب شرقی آسیا و اروپا با هدف ارتقای مهارت های رهبری شرکت کنندگان گردآوری شد. در بخش مطالعه کمی، از پرسشنامه 20 آیتمی دارای دو ستون «میزان اهمیت مهارت» و «میزان برخورداری از مهارت» استفاده شد. پرسشنامه مزبور پس از طی مرحله مطالعه آزمایشی، توسط 84 تن از متخصصان حوزه های مرتبط با علوم و صنایع غذایی شاغل در بخش های مختلف دولتی و خصوصی در محدوده سنی 25 تا 45 سال تکمیل گردید. پایایی پرسشنامه براساس انجام آزمون آلفای کرونباخ بر روی پاسخ ها تائید گردید. از رابطه اولویک برای تعیین فرصت های آموزشی در بررسی پرسشنامه ای استفاده شد. رابطه مزبور نشان دهنده مهمترین نیازهای مهارتی شرکت کنندگان است که در عین حال از کمترین توسعه برخوردار بوده است. از آزمون های مقایسه میانگین زوجی و آنالیز واریانس فریدمن و نرم افزارهای Execl و SPSS برای آنالیز داده ها استفاده شد.
دو دسته مطالعه کیفی و کمی مشترکا تیم سازی موثر، تصمیم گیری مبتنی بر شواهد و خلاقیت و نوآوری را به عنوان کلیدی ترین قابلیت های موردنیاز برای متخصصان علوم و صنایع غذایی در ایران خاطرنشان ساختند. در عین حال تفاوت هایی هم بین دو روش مطالعاتی در خصوص سایر مهارت هایی که از اولویت بالا برای پرورش برخوردارند، به چشم می خورد. در حالی که مطالعه کیفی بر ارتباطات موثر، انعطاف پذیری، دیدگاه کل نگرانه و توانایی حل مناقشه هم تاکید دارد، مطالعه کمی به اولویت استراتژی های رهبری صنعتی، انگیزه سازی، ایجاد اعتماد و اخلاق مهندسی اشاره می کند. دو مهارت تیم سازی و خلاقیت در برنامه های بازدید شده در جنوب شرقی آسیا و اروپا نیز جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده اند.
هر دو مطالعه کمی و کیفی بیانگر محدودیت مهارت های رهبری در بین متخصصان علوم و صنایع غذایی در ایران هستند. بدین ترتیب طراحی و برگزاری برنامه های آموزشی دربردارنده مهارت های اصلی در چارچوب رهبری تحول آفرین و نیز برخی قابلیت های تخصصی تر رهبری در حوزه علوم و صنایع غذایی توصیه می شود.