هندسه، سازوکار و تکوین ساختاری پهنه گسلی چشمه نی در البرز خاوری- الله داغ

پهنه گسلی چشمه نی با طول حدود 100 کیلومتر و روند عمومی شمال خاوری- جنوب باختری در رشته کوه های البرز- الله داغ قرار گرفته است. این پهنه متشکل از گسل های بسیاری است که به طور عمده دارای شیب زیاد °85-40 به سمت شمال باختر یا جنوب خاور هستند. این پهنه متعلق به سامانه گسلی شاهرود و دارای جنبش چپ بر است. شواهد ریخت زمین شناسی از جمله آبراهه های منحرف شده، مخروط افکنه های جابه جا شده و نهشته های کواترنری بریده شده نشان دهنده پویا بودن پهنه گسلی چشمه نی در کواترنری هستند. برونزد واحدهای پالئوزوییک و مزوزوییک در مجاورت یا بر روی واحدهای جوان تر به همراه وجود صفحات گسلی با سازوکار راندگی نشان می دهند که دست کم یک سازوکار راندگی در بخشی از دوره تکوین ساختار این گسل وجود داشته است. از سوی دیگر پهنه گسلی چشمه نی بر روی خط واره مغناطیسیF-431 منطبق شده است و به نظر می رسد در نتیجه فعالیت این گسل پی سنگی تشکیل شده است. این پهنه گسلی مرز بین دو حوضه البرز و کپه داغ را شکل داده و یک پهنه گسلی عادی محدودکننده حوضه است که تغییر سازوکار داده و به یک پهنه گسلی راندگی مبدل شده است. این تغییر سازوکار به احتمال در اثر حرکت بلوک ایران به طرف توران و کپه داغ در تریاس و یا پدیده وارون شدگی در کرتاسه پسین روی داده است. به دنبال تجدید سازمان در دگرشکلی ناحیه ای در پهنه برخورد عربی- اوراسیا در بازه 3 تا 7 میلیون سال پیش و یا در کواترنری، پهنه گسلی چشمه نی به یک پهنه گسلی با مولفه چیره چپ بر مبدل شده است.