تحلیل گفتمان انتقادی و کاربرد آن در پژوهشهای علم اطلاعرسانی

این مقاله روش تحلیل گفتمان انتقادی (که یکی از روشهای کیفی و تفسیری است) و کاربردهای محتمل آن در پژوهشهای علوم کتابداری و اطلاعرسانی و نیز، زمینه های استفاده و نقدهای مرتبط با این روش را بیان می کند.
مقاله حاضر از نوع تحلیلی است. در این نوع مقالات، نظریه یا روش خاصی گسترش مییابد، با شواهد نوینی استحکام بخشیده میشود، تبیینات دیگری مییابد، یا با تامل و تردید یا انتقاد به آن توجه می شود. به همین دلیل، مقاله حاضر نیز رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی را در مطالعات حوزه علم اطلاعرسانی گسترش می دهد و زمینه های تحقیقی جدیدی عرضه می کند و در این زمینه، تبیینات جدیدی برای این رویکرد نیز ارائه خواهد کرد.
یافته ها: تحلیل گفتمان انتقادی، رویکردی در تحلیل گفتمان است که پرکتیسهای گفتمانی و غیرگفتمانی، هر دو، را به رسمیت میشناسد. هدف آن تحلیل ایستا از متونی چون آگهی ها، پوسترها، تراکتها و مواردی از این قبیل، از طریق گرامر کارکردی هالیدی است تا ایدئولوی های طبیعیشده و پنهان متون را کشف کند و تبیینات اجتماعی از آن ارائه دهد. از آنجا که کتابداری و اطلاعرسانی در گذرگاه تولید و مصرف متن است و تحلیل گفتمان انتقادی نیز در هنگام تحلیل، به تولید و مصرف متن توجه دارد، متون وارد یا تولیدشده در این حوزه، شاید محمل خوبی برای کشف نظمهای گفتمانی خاص و تبیین ایدئولوژی های بهنجارشده باشد.