مقایسه دیدگاه ابن سینا و ملاصدرا پیرامون ارتباط عقل فعال با نفوس بعد از مرگ بدن

از نظر ابن سینا و ملاصدرا، نفوس بعد از مفارقت از ابدان به دو گروه: نفوس ناقص و نفوس کامل تقسیم می شوند. به گفته ایشان، نفوس کامل، نفوسی هستند که به مرحله عقل بالفعل رسیده اند و نفوس ناقص، نفوسی هستند که هنوز به این مرحله نرسیده اند. وجه اشتراک ابن سینا و ملاصدرا در این است که نفوس کامل، باقی به بقای عقل فعال اند و عقل فعال در ارتباط مستقیم با این نفوس است؛ اما رای دو فیلسوف در نحوه ی بقای نفوس ناقص و ارتباط آن ها با عقل فعال متفاوت به نظر می رسد. ابن سینا معتقد است نفوس ناقص به دلیل این که هنوز به تکامل نرسیده اند و چون تکامل آن ها از طریق جسم به ظهور می رسد؛ لذا هنوز احتیاج به جسم دارند؛ چون پس از مرگ، فاقد بدن دنیوی اند، باید به جسم دیگری تعلق بگیرند و آن، جسم فلکی است که به مثابه جسم این نفوس قرار می گیرد تا به واسطه ی آن مراحلی از کمال را طی کنند. نظر ابن سینا مورد پذیرش ملاصدرا نیست. صدرالمتالهین، دلیل اختلاف آرای فلاسفه در باب بقای این نفوس را عدم باور آن ها به عالم خیال می داند و متذکر می شود که معاد نفوس ناقص در عالم خیال منفصل یا عالم برزخ است و عقل فعال در بقای این نفوس، نقش غیر مستقیم و با واسطه دارد.