شناسایی برنامه درسی پنهان ناشی از محیط فیزیکی دانشگاه

اهمیت برنامه درسی پنهان در حوزه مطالعات برنامه درسی از این رو است که نظام های آموزشی در طول حیات خود به این پندار اشتباه پی برده اند که نتیجه عمل در تعلیم و تربیت همیشه آن چه آن ها تصور و پیش بینی نموده و انتظار وقوع آن را دارند، نمی باشد. نکته مورد تاکید بحث حاضر تاثیرپذیری برنامه درسی پنهان از تمام جوانب محیط است. علی رغم این تاثیرگذاری همه جانبه، آن چه در پژوهش ها مشاهده می شود سنگینی کفه ترازو در پژوهش های مربوط به محیط اجتماعی و شناختی نسبت به محیط فیزیکی است. از این رو پژوهش حاضر به این بعد مغفول در برنامه های درسی پنهان آموزش عالی پرداخته است. بحث در مورد آموزش عالی و برنامه درسی پنهان بدون توجه به فرهنگ رشته ای به علت ویژگی های متفاوتی که هر گروه از دانشجویان به علت حضور در متن رشته به عنوان ویژگی های خاص آن درونی کرده اند کوششی ناقص خواهد بود. از طرف دیگر بحث در مورد محیط فیزیکی، فضا، درک آن و تاثیری که بر انسان دارند بدون توجه به هنجارها، ارزش ها، علایق و یا به عبارتی تاکیدات فرهنگی/ اجتماعی اعم از اجتماعات رشته-ای بی ثمر خواهد بود. بنابراین از آن جایی که آموزش عالی بستر اجتماعات مختلف رشته ای است که هر یک دارای فرهنگ خود می باشند، بحث حاضر در بستر دوگونه از این فرهنگ های رشته ای انجام گرفته است. به این منظور پژوهش حاضر با استفاده از روش کیفی در ارتباط با دو گروه از اجتماعات رشته ای (علوم تربیتی طراحی شهری) انجام گرفته است. برای شناسایی پیام های پنهان محیط فیزیکی و برنامه درسی پنهان ناشی از این پیام ها ابتدا از روش پدیدارشناسی بهره گرفته شده است، بدین منظور از تفسیر عمیق تجربه زیسته دانشجویان در فضاهای دانشگاهی استفاده شده است و در فاز دوم برای شناسایی تفاوت فرهنگ های رشته ای مختلف در درک فضاها از روش قوم نگاری استفاده شده است. داده های پژوهش از طریق مصاحبه های نیمه ساختاریافته، پرسشنامه، اتوبیوگرافی، مشاهده و عکس، جمع آوری و از روش کدگذاری استراس و کوربین تحلیل شده است و در نهایت با استفاده از تحلیل استقرایی از داده ها نتیجه گیری شده است. از این رهگذر پیام های پنهان محیط فیزیکی در قالب احساسی که دانشجویان از حضور در فضا خواهند داشت در هشت مقوله حس تعلق، حس تشخص، احساس ارزشمندی، احساس عزت نفس، احساس برابری، احساس اجتماع، حس معرف بودن و حس کنترل تقسیم شده است و تاثیری که این پیام های پنهان بر عملکرد، احساس، نگرش و رفتار دانشجویان دارد در قالب برنامه های درسی پنهان حاصل از این پیام ها تفسیر شده است. در نهایت تاثیری که ویژگی های خاص هر یک از رشته ها بر تجربیات دانشجویان و درک آن ها از فضا دارد، ارائه شده است.