دیدگاه سهروردی و ملاصدرا درباره علیت مثل و عالم خیال منفصل

شیخ اشراق و صدرالمتالهین، از یک سو به عالم مثال منفصل قائل بوده؛ و از سوی دیگر، به اثبات نظریه مثل افلاطونی و ارباب انواع پرداخته، و آن ها را علت عالم ماده و افراد مادی هر نوع دانسته اند. پژوهش حاضر ضمن بررسی و نقد براهین شیخ اشراق و ملاصدرا در باب اثبات علیت ارباب انواع نسبت به افراد مادی، از طریق سنخیت علت و معلول؛ نظریه ملاصدرا در علوم حسی و خیالی (نظریه ابصار) و نیز امتناع طفره در نظام آفرینش، به اثبات علیت عالم مثال نسبت به عالم ماده پرداخته است. از این رو، بر خلاف دیدگاه شیخ اشراق و ملاصدرا، عالم مثال علت عالم ماده است، نه عقول متکافئه. در نتیجه، علاوه بر مثل افلاطونی موجود در عالم عقل، ارباب انواع در عالم مثال نیز موجود هستند. این موجودات مثالی علت عالم ماده می باشند و خود، معلول ارباب انواع موجود در عالم عقل هستند.