انشائات غیر طلبی و چگونگی فهم گزاره های اخلاقی

جمله ها و گزاره های اخلاقی، گزاره هایی مرکب از موضوع و محمول هستند که موضوع آن را انسان و ابعاد وجودی او و محمول آن را یکی از مفاهیم هفت گانه اخلاقی «خوب و بد»، «باید و نباید»، «درست و نادرست» و «وظیفه» یا آنچه شبیه به این مفاهیم اند، تشکیل می دهند. گزاره های اخلاقی قرآن معمولا در قالب جملات خبری و انشایی ارایه شده اند. جمله های إنشایی نیز گاهی به شکل إنشاء طلبی، مانند امر، نهی، استفهام، تمنی و ندا بیان می شوند و اموری، مانند افعال مدح و ذم، تعجب، قسم، ترجی، صیغه های عقود و ایقاعات، کم خبریه، رب را در بر می گیرند. در این پژوهش سعی شده با توجه به ضرورت شناخت روشمند و علمی مفاهیم و گزاره های اخلاقی در قرآن، إنشائات غیرطلبی قرآن به روش توصیفی تحلیلی، بررسی شوند تا چگونگی فهم گزاره های اخلاقی از آن ها معلوم شود. حاصل این تحقیق بیانگر این است که از مجموع إنشائات غیر طلبی، چهار قسم آن، یعنی افعال مدح و ذم، تعجب، قسم و ترجی بیشتر بر دو مفهوم اخلاقی «خوب و بد» دلالت دارند که با قرارگرفتن در محمول گزاره، جمله و گزاره اخلاقی را می توان تشخیص داد.